دومین هفته‌ برنامه‌ تلویزیونی «چرخ» در فصل پاییز با گفت‌وگویی درباره‌ی چگونگی آموزش مسائل مرتبط با محیط‌زیست و طبیعت به کودکان و نوجوانان به پایان رسید.

به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، در «میز طبیعت» برنامه‌ی سه‌شنبه 9 مهر، سیاوش یالپانیان به‌عنوان مجری-کارشناس «چرخ»، میزبان نگار فیض‌آبادی، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی بود.

این گفت‌وگو با اشاره به سخنرانی جنجالی گرتا تونبرگ، فعال نوجوان محیط‌‌زیست در اجلاس تغییرات اقلیمی سازمان ملل آغاز شد؛ « موضوع این نوجوان 16 ساله به‌واسطه‌ صحبت‌های پرشور و صریح با سران سیاسی کشورها مورد بحث قرار گرفت.

حالا این سوال اساسی مطرح است که آیا لازم است کودکان و نوجوانان را این‌قدر درگیر و نگران کنیم؟ در سن نوجوان‌ها خیلی انتظار داریم که بتوانند ابراز وجود کنند، نظر خودشان را آزادانه مطرح کنند و تفکر انتقادی خوبی داشته باشند. نوجوان‌ها به خاطر نوگرایی و روحیه‌ی پرشوری که دارند، خیلی چیزها را راحت قبول نمی‌کنند. تفکر انتقادی به آنها کمک می‌کند که سبک زندگی والدین‌شان را هم اگر مبتنی بر مصرف زیاد باشد و با محیط‌زیست سازگار نباشد، زیر سوال ببرند. به خاطر همین خیلی خوب است که نوجوان‌ها دغدغه‌هایی فراتر از دغدغه‌های معمول داشته باشند. یعنی صرفا به پوشاک، نمره‌ی قبولی دروس و کنکور فکر نکنند و فراتر از آن بروند و به این فکر کنند که برای محیط اطراف چه کاری می‌توانند انجام بدهند. نکته‌ی مهم این است که انتقاد کردن و مخالف بودن به تنهایی چیز بدی نیست اما ماندن در این وضعیت است که مشکل ایجاد می‌کند. یعنی صرفا تبدیل شویم به آدم‌هایی که فقط انتقاد می‌کنیم.

مواجهه‌ ما با مسائل زندگی به دو شکل است؛ یا هیجان‌مدار عمل می‌کنیم یا به شکل حل مساله. در شکل هیجان‌مدار ما عصبانی می‌شویم، ممکن است گریه کنیم، ناراحت باشیم، پرحرف یا ساکت شویم و ... . این حالت‌ها به خودی‌ خود بد نیست اما ماندن در این حالت‌ها خوب نیست. در شیوه‌ی حل مساله ما سراغ راه‌حل‌ها می‌رویم و سعی می‌کنیم بخشی از راه‌حل شویم و مشکلات را حل کنیم.» کودکان باید مشارکت لذت‌بخش داشته باشند.

فیض‌آبادی درباره شیوه‌ آموزش به کودکان و نوجوانان ادامه داد: «مسئولیتی که ما نسبت به محیط‌زیست و طبیعت داریم، مثل خیلی از مسئولیت‌های دیگرمان است. گفته می‌شود که 10 ارزش جهانی برای هر انسانی وجود دارد که هیچ ربطی هم به نژاد، جنسبت و سن افراد ندارد؛ عشق، پول، سلامتی، معنویت، خانواده، پیشرفت و ... . یکی از آنها اهمیت دادن به طبیعت است. اگر ما بتوانیم این ارزش را درونی کنیم، دیگر کسی نمی‌تواند به آن دستبرد بزند. خیلی وقت‌ها وقتی به بزرگسالان می‌گوییم چیزی را در محیط‌زیست رعایت کنند، می‌گویند ما این کار را انجام بدهیم بعدش به ما چه چیزی می‌دهند؟ این به خاطر این است که آن ارزش هنوز بیرونی است و منتظر هستیم که در ازای انجام کارها پاداشی به ما تعلق بگیرد. اما وقتی ارزش درونی شود، ما می‌دانیم که این مثل دوست داشتن خودمان و دوست داشتن پدر و مادرمان است. در شیوه‌ای که ما انجام می‌دهیم کودکان باید مشارکت داده شود. آموزش‌های ما نباید یک‌طرفه باشد و خود آنها هم مشارکت کنند. بچه‌ها معمولا ایده‌های خیلی خوبی دارند. ما باید بتوانیم آن مشارکت را به‌صورت لذت‌بخشی در ذهن‌شان ماندگار کنیم. یعنی بچه‌ها احساس خوشایندی داشته باشند. بدانند که این کار جبری نیست و این هم مسئولیتی است مثل بقیه‌ مسئولیت‌ها».

نگار فیض‌آبادی در ادامه‌ی صحبت‌هایش گفت: «این راه‌حل‌ها از خانه‌های ما شروع می‌شود و تا مدرسه، شهر، کشور و جهان پیش می‌رود. ما قرار نیست کمال‌گرایانه فکر کنیم که همین امروز می‌توانیم جهان را اصلاح کنیم و به یک صلح جهانی برسیم. واقعیت این است که این‌جوری نیست. یکی از روانشناسان مشهور می‌گوید یک پارادوکس عجیب وجود دارد که تنها زمانی می‌توانیم خودمان را تغییر بدهیم که آن چیزی را که هستیم بپذیریم. این پذیرش به معنای «همینی که هستم» نیست. بپذیریم که ما مصرف زیادی داریم، جاهایی می‌توانیم الگوی زندگی‌مان را اصلاح کنیم و ... . بچه‌ها می‌توانند در مدرسه کارهای زیادی انجام بدهند؛ کاهش مصرف، تفکیک زباله و ... .» این کارشناس درباره‌ی راه‌حل‌های آموزش محیط‌زیست به کودکان گفت: «را‌ه‌حل‌های ما باید متناسب با سن کودکان باشد. اگر بخواهیم به یک کودک خردسال تغییر اقلیم را توضیح بدهیم، بدیهی است که آن کودک احساس ناخوشایندی پیدا می‌کند. کاملا مثل آموزش پس‌انداز کردن است. اگر بخواهیم این مفهوم را به کودک یاد بدهیم، آیا به او می‌گوییم اگر تو پس‌انداز نکنی، ما فقیر می‌شویم و خانه‌مان را از دست می‌دهیم و باید در خیابان چادر بزنیم؟ نه، ما وجه مثبت داستان را می‌گوییم. درباره‌ی محیط‌زیست هم همین‌طور است. ما به دو شکل مستقیم و غیرمستقیم می‌توانیم این کار را انجام بدهیم. در شکل مستقیم ما با گفت‌وگو و زبان خودمان حرف می‌زنیم. در شکل غیرمستقیم از زبان‌های نمادین و بازی‌ها استفاده می‌کنیم. مثلا یک کار ساده این است که دو ظرف داشته باشیم و چیزی مثل برنج یا خاک داخل آن بریزیم و یک ظرف را با ملاقه برداریم و یکی دیگر را با قاشق و به بچه بگوییم کدام از این دو زودتر خالی می‌شوند؟ باید متناسب با سن کودک این کار را انجام بدهیم. بازی‌ها کمک می‌کنند که بچه‌ها هم از تخیل‌شان استفاده کنند، هم چیزهای جدیدی را به آن بازی اضافه کنند و مفهوم را هم غیرمستقیم یاد می‌گیرند.

در بخش دیگری از برنامه سیدامیر سادات‌موسوی، روزنامه‌نگار علم و سردبیر مجله «رشد جوان» اپلیکیشن‌ها‌ی مناسب مدرسه را معرفی کرد.

گزارش بهزاد یوسفی از بخش اسلامی موزه‌ی ملی ایران یکی دیگر از بخش‌های سی‌وچهارمین قسمت برنامه‌ی «چرخ» بود.

مجله‌ی تصویری «چرخ» مهم‌ترین رویدادهای علم و فناوری و مسائل روزمره‌ی زندگی را با نگاهی تخصصی و به‌زبانی ساده و با حضور کارشناسان، اساتید دانشگاه و نخبگان بررسی و واکاوی می‌کند. «چرخ» سه روز در هفته، یکشنبه، دوشنبه و سه‌شنبه، از ساعت ۱۹ به‌صورت زنده از شبکه‌ی چهار پخش می‌شود. مجری «چرخ» حافظ آهی است و محمد جباری سردبیری برنامه و الهه بهبودی تهیه‌کنندگی «چرخ» را بر عهده دارند.