برنامهسازی در سیما هم مثل فیلمسازی در سینما، گونههای مختلفی دارد؛ اما تقسیمبندی این گونهها در تلویزیون به عوامل ساختاری و اشکال اجرایی مختلفی مربوط میشوند. سالهاست که برنامهها را بر اساس زمان پخش، به برنامههای صبحگاهی، عصرگاهی و شامگاهی دستهبندی میکنند. برنامههای صبحگاهی که اتفاقاً در همه جای دنیا طرفداران پر و پا قرصی نیز دارد به صورت زنده هر روز حوالی ساعت 6 و 7 صبح روانه آنتن میشوند و تا حول و حوش ساعت 9 ادامه دارند. اینها مجلاتی تصویری هستند که غالباً از الگوهای برنامهسازی یکسانی پیروی میکنند و هدف همه آنها ایجاد حس نشاط و شادابی و ایجاد امید و انگیزه در بینندگانشان است. با این وجود همه این برنامهها همیشه به اندازهای یکسان با اقبال مخاطبان روبهرو نمیشوند. در این سالها برخی برنامههای صبحگاهی مانند «مردم ایران سلام / شبکه 2»، «ویتامین 3 و حالا خورشید / شبکه 3»، «صبح به خیر ایران و فرمول یک / شبکه یک» و ... که با فکر و ایده روی آنتن رفتهاند، جریانساز بوده و توانستهاند از نگاه مخاطب حداکثری بهره ببرند؛ اما این اتفاق برای همه برنامههای صبحگاهی رخ نمیدهد. در مطلب پیش رو با هدف بررسی عناصر مؤثر در توفیق یا عدم توفیق برنامههای صبحگاهی، با تهیهکنندگان پنج برنامه «ایران آفتاب/ شبکه دو»، «سلام صبح بهخیر/ شبکه سه»، «طلوع/ شبکه چهار»، «یه روز تازه/ شبکه پنج» و «صبحی دیگر / شبکه آموزش» گفتوگو کردهایم. نگاه ما در این گپ و گفتها محورهایی چون تناسب برنامههای صبحگاهی با شبکه پخش شونده، چگونگی حفظ ضرباهنگ و انرژی برنامه، تأثیر مجری در کیفیت برنامه، چرایی وجود بخشهای کارشناسی در برنامههای صبحگاهی، تأثیر تجربه برنامهسازی افراد در گونه صبحگاهی و ... را نشانه گرفته است. از دل این بحثها میتوان به این نکات رسید که هر چند همه برنامههای صبحگاهی با میزبانی گروه کوچکی از مجریان مرد و زن ارائه میشوند و مخاطبانشان نیز افرادی با سنین مختلف هستند که برای رفتن به مدرسه یا سر کار آماده میشوند یا والدین و بزرگسالانی که در خانه میمانند؛ اما شکل اجرای این بخشهای یکسان در میزان توفیق برنامه اثرگذار است. همچنین مجری به عنوان یک نشان تجاری قدرت برد یک برنامه را بالا میبرد. از سوی دیگر به نظر تهیهکنندگان، در میان مؤلفههایی چون، فکر و ایده، مدیریت و منابع مالی مناسب، هر سه این عوامل در کنار هم اثرگذارند، ولی تأثیر ایده و مدیریت خوب بیشتر است. البته هر شبکه بنا بر رسالت و مأموریت تعریف شده خودش، شکل خاصی از برنامهسازی را هدایت میکند که در تفکیک این برنامهها از یکدیگر و به دست آوردن مخاطب حداکثری شاخصی مهم محسوب میشود.