در عصر انفجار اطلاعات مخاطبان رسانهها در تمامی جوامع با انبوهی از اطلاعات درست و غلط بمباران میشوند. اخبار جعلی فضای مجازی را درمینوردد و رسانههای حرفهای نیز از آسیبهای آن در امان نیستند. خبرهای دروغین موریانه وار اعتبار رسانهها را هدف میگیرند. این در حالی است که دقت و صحت از اصول اولیه خبرنگاری است. آیا خبرنگاران اصول کاری خود را فرمواش کردهاند؟ یا غیرخبرنگاران به تولید خبر روی آوردهاند؟ مخاطبان سرگردان میان خبرهای ضد و نقیض حقیقت را از کجا بهدست آورند؟ این پرسشهای خبری برای شما آشناست؟:
- در بهار 96 در کشور 1.5 میلیون شغل ایجاد شد یا هفتصد هزار شغل (رسانهها هر دو را گزارش کردند! )
- در زلزله کرمانشاه تعداد قربانیان ساکن در مسکن مهر 2 نفر بودند یا صد نفر ؟ (رسانهها هر دو را گزارش کردند! )
تکلیف مخاطبان در مواجهه با چنین اخباری چیست؟ به کدام رسانه اعتماد کنند؟ کدام رسانه معتبر است؟ اگر بهعنوان خبرنگار بهدنبال پاسخ پرسشهای زیر باشید، چگونه از صحت پاسخ ارائه شده (از مقام ذیربط) اطمینان حاصل میکنید
- تغییرات شاخص اشتغال و بیکاری مثبت است یا منفی؟
- فرار مالیاتی در کشور چقدر بهبود یافته؟
در ایام انتخابات که فصل پرکار خبر است فضای رسانهها پرمیشود از پاسخهای متنوع به این قبیل سوالات. سوالاتی که انتظار میرود پاسخ آنها، رای دهندگان را در تصمیمگیری درست کمک کند. نامزدهای انتخاباتی با ادعاهای سفیدوسیاه و وعدههای رنگین رای جمع کن، بهدنبال جلبنظر رایدهندگان هستند. آیا سازمانهای خبری در گزارش این ادعاها و وعدهها، رسالتی جز انتقال و انعکاس یا عدم انعکاس آن ندارند؟ بدیهی بهنظر میرسد که تداوم انتشار و گسترش خبرهای دروغین در رسانهها، علاوه بر آنکه باعث از دست رفتن اعتبار رسانهها بهدلیل بیاعتمادی افکار عمومی میشود، میتواند پیامدهای سوئی در جامعه از جمله زوال سرمایه اجتماعی، بیرغبتی به مشارکت در فعالیتهای اجتماعی و کاهش مشارکت سیاسی درپی داشته باشد.
خبر بد اینکه، شیوه متداول خبرنگاری، خبرنگاری موسوم به «او گفت ... وی افزود...» در عمل راه حل مناسبی برای مقابله با آسیب اخبار دروغین نداشته است. بهنظر میرسد این شیوه خبرنگاری دیگر پاسخگوی نیاز مخاطبان رها شده در میان انبوه خبرهای ضدونقیض نیست. آنچه امروز مخاطبان رسانهها از بولتنهای خبری و خبرنگاران میطلبند، این شیوه از خبرنگاری است «آیا او درست گفت؟»
خبر خوش اینکه، کوچ خبرنگاران از شیوه خبرنگاری «او گفت ... وی افزود...» به شیوه جدید خبرنگاری «آیا او درست گفت؟» چند سالی است آغاز شده است. این سبک جدید موسوم به «خبرنگاری درستی سنجی»
(fact-checking journalism) در کشورهای مختلف گروههای حرفهای خبری را گردهم آورده است.
رسانه ملی با بهرهمندی از خبرنگاران پرتلاش و جسور خود میتواند پیشگام در این حوزه باشد، بهشرط آنکه مقدمات و لوازم این رویکرد را تدارک ببیند. طراحی ساختار متناسب با این رویکرد در حوزه خبر، طراحی و راهاندازی بانکهای اطلاعاتی ویژه خبر با استفاده از بانکهای اطلاعاتی معتبر، و مطالبه مستمر و موثر شفافیت اطلاعاتی از سازمانها و نهادها از جمله مقدمات و لوازم کارگشا در این مسیر است. به امید آنکه رسانه ملی در گام دوم انقلاب، گامیبلند در ارتقای مرجعیت رسانهای در افکار عمومی و رسیدن به هدف رسانه تراز انقلاب اسلامیبردارد.