هر ساله هم‌زمان با محرم و عاشورا تلویزیون در کنداکتور پخش شبکه‌های مختلف، سریال‌های مناسبتی را با حال و هوای این ماه در نظر می‌گیرد و روانه آنتن می‌کند. امسال هم تلویزیون سریال «وقت صبح» که از تولیدات معاونت سیمای استان‌ها و با مشارکت مرکز سمنان است از شبکه یک سیما پخش کرد؛ سریالی که به زندگی حاج آقا محسن یک روحانی می‌پردازد. او با توجه به شرایط کاری و زندگی‌اش با مشکلات و چالش‌هایی مواجه می‌شود. با «جواد میرزا آقازاده» نویسنده و کارگردان و «کاوه خداشناس» بازیگر نقش روحانی قصه این سریال مناسبتی هم کلام شدیم.
تیمی جوان و باانگیزه داشتیم
«جواد میرزاآقازاده» که با سریال مناسبتی «وقت صبح» مخاطب را مهمان قاب شیشه‌ای کرد، لیسانس کارگردانی و فوق‌لیسانس تهیه‌کنندگی دانشگاه صدا و سیما دارد. او تا کنون فیلم‌های داستانی کوتاه، بلند و نیمه بلند برای رسانه ملی ساخته و «وقت صبح» از تولیدات صدا و سیمای سمنان، نخستین سریال او محسوب می‌شود؛ اثری باکیفیت که از استاندارد لازم چه در نگاه مخاطب و چه در ارزیابی‌های مختلف سازمان برخوردار بود.
میرزاآقازاده که یکی از نویسندگان، تهیه‌کنندگان و کارگردان سریال است، درباره نحوه تولید سریال این گونه گفت: ایده‌هایی براساس یک موقعیت داستانی داشتیم که هنگام پرورش داستان به این نتیجه رسیدیم که شخصیت روحانی می‌تواند پای داستان‌های جدیدتر و عمیق تری را به روایتِ ما باز کند. حساسیت‌های مختلفی که درباره متن داشتیم چند بار تولید کار را به عقب انداخت و در نهایت در پاییز و زمستان پارسال پیش تولید و تولید کار به انجام رسید و در 35 جلسه تصویربرداری شد.
وی با اشاره به تحقیقاتش برای به تصویر در آوردن شخصیت حاج آقا محسن (روحانی محل) توضیح داد: طراحی هر شخصیتی قاعدتاً یک پس‌زمینه‌ای از پوششِ ظاهری، رفتار و ابعاد مختلف دارد که ما چه درباره شخصیت اصلی و چه در دیگر شخصیت‌ها سعی داشتیم نگاه جزئی نگری داشته باشیم که باورپذیر و به معادل‌های بیرونی‌شان در جامعه نزدیک بوده و روزآمد باشند.
اما از نظر دراماتیک، در ارتباط با شخصیت اصلی، کار سخت و حساس تری پیش رو داشتیم. از یک سو، رویکرد کلی‌مان باورپذیری برای مخاطب بود که سعی داشتیم هم مشخصات درام را حفظ کنیم و هم به فضایی غیرطبیعی نرسیم و در نهایت، جذابیتِ نمایشی برای مخاطب حفظ شود.
وی در ادامه گفت: ما تلاش داشتیم که این شخص را در موقعیت خیلی خاص و منحصر به فردی قرار ندهیم چرا که چنین سوژه‌هایی قبلاً کار شده بود. بر این اساس، سعی کردیم یک شخصیت روحانی به معنای کلی که در جامعه با آن مواجهه داریم در نظر بگیریم البته با نگاه به جزئیات و تعریفی به روزتر، زندگی او را در مقابل با دو جوان قرار دهیم.
میرزاآقازاده ادامه داد: در عین حال ویژگیِ رواییِ سریال این بود که موقعیتِ داستانی ویژه‌ای برای قهرمانِ داستان، که تناسب ویژه ای با کسوتِ او به عنوان روحانی دارد طراحی شود. به این معنا که برای طراحی خطایی که برای قهرمان داستان برای هر فیلم‌نامه‌ای لازم است، ما به درامی رسیدیم که با این که به معنای عام این روحانی دست به انتخاب می‌زند و باعث یک سری اتفاقات می‌شود و از نظر فیلم‌نامه‌ای، خطای قهرمان محسوب می‌شود، ولی در حقیقت در تناسب با کسوت روحانیت و مذهب ما، از نظر شرعی، حَرجی به آن کاری که انجام می‌دهد و مسبب یک سری اتفاق‌هایی می‌شود بر او نیست، یعنی خطا و گناهی را مرتکب نمی‌شود، ولی در حقیقت انتخابی است که خودش از نظر شخصی با آن درگیر می‌شود و این نوع انتخاب درام را به وجود آورد و با پس زمینه‌های فرهنگی اجتماعی و حتی رسانه ای ما تعارض نداشته باشد.
وی در پاسخ به این پرسش که با چه معضلات و چالش‌هایی در تولید اثر در مرکز استان با توجه به کمبود امکانات و شرایط روبه‌رو بودید، توضیح داد: اگرچه داشتن امکانات و بودجه کافی لزوماً به کیفیت نمی‌انجامد، اما عدم وجودش حتماً سقف کیفیت را در حدی متوقف می‌سازد. به نظرم وقتی گروه تولیدِ یک اثر انگیزهِ کیفی داشته باشند، پول رابطه مستقیم با کیفیت پیدا می‌کند. مثلاً شما تصور کنید اگر ما این سریال را به جای 35 جلسه در 45 یا 60 جلسه فیلم‌برداری می‌کردیم، چقدر ایده‌ها و حساسیت‌های بیش‌تری می‌توانستیم در پرداخت جزئیات روایی و بصری داشته باشیم. در مصاحبه‌ای خواندم مینی سریال تقریباً مشابهی از نظر ساختاری و ... با کار ما 100 جلسه تصویربرداری داشته است که برای من باتوجه به مقدورات تولیدیِ ما از آرزو هم فراتر است.
این کارگردان جوان اضافه کرد: البته با وجود همه محدودیت‌ها برگ برنده ما، گروهی بود که با انگیزه در خدمت کار بودند و هدفی جز کیفیت نداشتند. بزرگ‌ترین شانسِ من، انتخاب و همکاری با عواملی بود که به اندازه خودم برای بالا بردن کیفیت کار انگیزه داشته باشند، ضمن اینکه اعضای این گروه همه حرفه‌ای و ترکیبی از نیروهای جوان و با سابقه بودند.
ما فیلم‌بردار جوانی داشتیم که کار اول سریالش بود، البته با کوله باری از جایزه و فیلم کوتاه و همچنین تدوینگرمان که با تجربه کارهایی چون وضعیت سفید و کیمیا و ... با ما همراهی کرد. در کنار بازیگران جوانی که انگیزه داشتند و برای پلانِ خوب و بازیِ خوب کوتاه نمی‌آمدند و در نهایت کاوه خداشناس و نسرین نصرتی که هنر و اخلاق را با هم در یک سطح عالی داشتند و اگر همراهی‌های ویژه‌شان باتوجه به شرایط تولید خاص ما نبود، حتماً دچار چالش می‌شدیم.
خوشبختانه نتیجه کار به گونه‌ای بود که تلاش این افراد دیده شد. آنچه موجب پخش کار در شب‌های دهه اول محرم از شبکه یک شد، در کنار لطف دوستان، چیزی جز نیت اولیه گروه و ماحصل کیفی کار چه در بعد فنی و هنری و چه در بعد محتوایی کار نبود. خوشبختانه در برآیند نهایی، من تاکنون جز واکنش مثبت نشنیده‌ام یا ندیده ام.
کاوه خداشناس؛ چالش‌های بازی در نقش یک روحانی
خداشناس درباره چگونگی انتخاب برای این نقش توضیح داد: وقتی پیشنهاد بازی دادند ابتدا نپذیرفتم، اما نشستی با کارگردان داشتم و دیدم او جوان و با انگیزه است و دوست دارد اثری متفاوت کار کند و تلاشش این بود که اثری با قواره خوب برای تلویزیون ساخته شود چه به لحاظ رنگ و لعاب و زیباشناسی، چه به لحاظ جنس بازی‌ها و چه به لحاظ ریتم که قطعاً همین اتفاق در کار افتاده است و همه چیز، شسته رفته و خوب است. اکنون که بیننده سریال هستم، کار را قابل دفاع می‌بینم. کارگردان هم با وسواس پای کار ایستاد و تا آخرین لحظه سعی کرد همه چیز را آن گونه که دوست داشت و سلیقه‌اش بود پیش ببرد.
وی با بیان این که سریال «وقت صبح» با هدف پخش در محرم ساخته نشد، افزود: سریال، قصه‌ای دارد که چالش یک روحانی را بنا به منصبی که دارد و انتخابی که می‌کند شرح می‌دهد، حال چقدر در انتخاب خود درست عمل می‌کند، چالش قصه ماست. ما مهر پارسال، فیلم‌برداری را شروع کردیم، اما سازمان تصمیم گرفت تا این سریال در محرم از شبکه یک سیما پخش شود. به نظرم اتفاق خیلی خوبی افتاد چرا که سریال به مناسبت این ماه روانه آنتن شد و خود شبکه یک هم پای کار ایستاد و خوب تبلیغ کرد.
خداشناس که تجربه بازی در اثر مناسبتی «بانو» را در محرم سال‌های گذشته داشته، در ادامه سخنانش درباره اثرگذاری پخش سریال در این ایام هم گفت: پخش سریال در این ماه معنوی، خاصیت و تأثیر ویژه‌ای بر مخاطب دارد. سریال «وقت صبح» بازتاب خوبی داشت و چون محرم، خیلی مناسبت مهمی است، جا دارد برنامه‌هایی که برای این کنداکتور ساخته می‌شود کیفیت داستانی خوبی داشته باشند. هر زمان اثری برای این مناسبت ساخته شده و به جوان‌ها سپرده‌اند خروجی‌اش باورپذیرتر، قابل قبول‌تر و خوش رنگ و لعاب‌تر بوده و امیدوارم این روند ادامه داشته باشد. سریال «بانو» هم برای محرم تولید نشده بود اما در این مناسبت روانه آنتن شد. «بانو» اثری خاطره‌انگیز در کنار تیمی خوب و درخشان بود و کنارشان تجربه‌های زیادی یاد گرفتم و لذت بردم. بخشی از سریال را «حسن هدایت» کارگردانی کرد که کاربلد این گونه آثار بود و بعد از ایشان هم «فرید سجادی حسینی» آمد که بسیار حرفه‌ای است و اکنون در مقام بازیگر هم همکار من شده است.
این بازیگر تلویزیون درباره جذابیت‌های فیلم‌نامه این گونه توضیح داد: به هر صورت، قشر روحانی، جایگاه خاص اجتماعی دارند و جست‌وجو در رفتارها و پیدا کردن جزئیات برخورد‌ها و نحوه گفت‌وگو و آداب اجتماعی آن‌ها می‌تواند برای من بازیگر جذاب باشد برای همین با علاقه پیش رفتم. منتها مهم‌ترین مسئله برای انتخاب هر کاری، قصه و گروه تولید و بازیگری است، ممکن است نقشی خوب به شما پیشنهاد شود، اما قصه خوب و تیم خوبی نداشته باشد، اما در «وقت صبح» دیدم تیمی خوب، دست به دست هم داده اند تا کاری خوب و قابل قبول ارائه دهند.
وی ادامه داد: روحانی قصه «وقت صبح»، روحانی مهربان و لطیفی است و سعی کردم این لطافت، رنگ و بوی واقعیت داشته باشد یعنی برایش درصدی از خطا قائل باشم، یک جاهایی درگیر مسائل شخصی خود شود و کار مردم را راه نیندازد یا در رفتارش گاهی سهل انگارانه با مردم برخورد کند که این‌ها طبیعت آدم‌هاست. هر چه ما بتوانیم واقعیت و روح زندگی را در شخصیت به وجود آوریم برای تماشاچی باورپذیرتر می‌شود. اگر روحانی قصه در همه سکانس‌ها و لحظات دست به سینه به مردم خدمت کند ممکن است بیننده پس بزند.
او در تکمیل حرف‌هایش گفت: برای بازی شخصیت روحانی با خیلی از عزیزان نشست و برخاست و گفت‌وگو و زندگی کردم تا رفتارشان را بررسی کنم. آن‌ها به دلیل لباسی که می‌پوشند و رفتارهای اجتماعی‌شان باید یک سری مسائل را رعایت کنند؛ حال شخصیت هر کسی ممکن است رفتارش با همسر، فرزندان و دوستانش فرق کند. ما هم سعی کردیم این واقعیت را جلوی دوربین ارائه دهیم. وی ادامه داد: خدا را شکر تلویزیون خیلی ممیزی به کار ما اعمال نکرد چون تلاش ما این بود که قصه ای لطیف ارائه دهیم. در مجموع خوشحالم که با تیمی جوان کار کردم که مهم‌ترین وجه شخصیتی آن‌ها انگیزه بالا بود و کمک کرد همه عوامل با تمام توان در سرما و سختی، کار قابل قبول ارائه دهند که امروز سربلند باشیم.