به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، رسانه ملی با گذراندن این تجربه سخت که دست نیافتنی به نظر میرسید، در فرصتی محدود توانست برگی زرین به افتخارات خودش در حوزه تولید محتوا و ساختارهای فنی بیفزاید. این مسیر با نگاه عدالت رسانهای پیش رفت تا فرصت برابری را در اختیار همه نامزدهای انتخابات قرار دهد. در گفتوگو با محمد صالح مفتاح، دبیر ستاد انتخابات رسانه ملی این مسیر را مرور میکنیم.
اولین تجربه انتخاباتی در دوره تحول
دبیر ستاد انتخابات رسانه ملی درباره سازوکار انتخابات سال 1402 که از فرودین آغاز شد گفت: سازمان صداوسیما راهبردهای اساسی انتخابات را پس از اولین سخنرانی رهبر انقلاب درخصوص انتخابات تعیین کرد و به شکل رسمی وارد فضای انتخاباتی شد.
وی افزود: پیش از اینکه این ستاد تشکیل شود، برای تعیین راهبردهای اصلی مشاورههایی از چهرههای مختلف اجتماعی و سیاسی گرفته بودیم که چه راهبردی را میشود در انتخابات پیش رو در نظر گرفت. اینها کمک کرد تا کاری متفاوت نسبت به دورههای قبل صورت بگیرد. ضمن اینکه انتخابات مجلس شورای اسلامی اولین انتخاباتی بود که در دوره تحول اتفاق میافتاد و به همین دلیل براساس شعارهای تحولی سازمان راهبردهای متفاوتی برای آن در نظر گرفته شد.
مفتاح، عدالتمحوری را یکی از مهمترین راهبردهای انتخابات سال 1402 دانست و اظهار کرد: ابتدا مفهوم عدالتگستری را در یک نگاه کلی دیدیم، اما به مرور گزارههایی از این موضوع استخراج کردیم و به این فکر کردیم که این عدالت باید چگونه اتفاق بیفتد که اولین نقطه و نکته آن عدالت رسانهای بود و ما باید به گونهای عمل میکردیم که انتخابات صرفا مسئله تهران و مربوط به پایتخت نباشد.
دبیر ستاد انتخابات رسانه ملی تصریح کرد: نکته دوم اینکه صرفا کسانی که صاحب قدرت رسانه هستند از رسانه بهره مند نشوند و در نهایت این که صدای کسانی باشیم که از نظر مالی تمکن ندارند و میخواهند حرفهایشان به گوش مردم برسد و نیازمند فضایی برای بیان حرفهایشان هستند.
فرصت برابر برای همه ایران
وی ادامه داد: گزاره بعدی که جزو وظایف ما بود، مسئله ایجاد فرصتهای برابر تبلیغاتی و عدالت انتخاباتی بود که در بند سه فرصتهای انتخابات توسط رهبر معظم انقلاب ابلاغ شد، ولی مابازایی در آن یافت نشده بود و بهعنوان تکالیف بر زمین مانده سازمان به شمار میآمد و باید امکان استفاده نامزدهای انتخاباتی از آنتن صداوسیما را معنی میبخشید.
مفتاح با اشاره به رفع موانع قانونی این امر بیان کرد: ابتدا تلاش کردیم موانعی که پیش روی ما بود، برداریم. مهمترین مانع قانونی، ماده 59 قانون انتخابات مجلس شورای اسلامیبود که پیش از این وجود داشت و هرگونه استفاده تبلیغاتی از امکانات دولتی در انتخابات را مجاز نمیدانست. با تغییر قانون انتخابات این ماده نیز تغییر کرد و ماده 74 در قانون جدید جایگزین آن شد که این بحث عدالت و برابری برای استفاده از امکانات عمومی را با شرایطی مجازی شمرد.
دبیر ستاد انتخابات رسانه ملی نظمبخشی به تبلیغات در فضای مجازی را از نوآوریهای جدید قانون انتخابات عنوان کرد و گفت: زمانی که این قانون در سال ۱۳۷۵ مصوب شد، فضای مجازی وجود نداشت و لذا در قانون جدید، شرایط مشخصی برای فعالیت در فضای مجازی تعیین شد ازجمله اینکه هر یک از نامزدها یک ستاد انتخابات مجازی به شکل تارنمای اینترنتی داشته باشند و پیامرسان اجتماعی را هم باید در تارنمایی که وزارت کشور مشخص میکند اعلام کرده و مسئولیت آن را هم بپذیرند.
مفتاح افزود: دومین مانع در بحث عدالت رسانهای موضوع زیرساخت فنی و ایده بود و به این ایده که چگونه میشود در انتخابات مجلس امکان بهرهمندی نامزدها از امکانات تبلیغاتی صداوسیما را فراهم کرد رسیدیم. صداوسیما در آن موقعیت صرفا شبکههای استانی را داشت. شبکههای استانی هم توان پوشش تبلیغات را نداشتند. به طور مثال در استانی مثل اصفهان که 16 حوزه انتخاباتی دارد چگونه باید این امکان را فراهم میکردیم.
دبیر ستاد انتخابات با اشاره به فراهم آوردن فضایی برای تبلیغات نامزدها روی آنتن رسانه ملی گفت: طی فراخوانی از معاونان فنی در استانها کمک خواستیم که با درنظر گرفتن زیرساختها و امکاناتشان ایدههایی را به ما بدهند و در نهایت یکی از این ایدهها پذیرفته شد که برای هر حوزه انتخاباتی یک کانال راهاندازی کنیم. این ایده در جلسات متعددی مورد بحث قرار گرفت و در نتیجه معاون فنی هر استان مسئول برنامهریزی این موضوع شد و در نهایت به طرح جامعی رسیدیم که شاهد آن بودید.
وی در این باره توضیح داد: لازم بود تجهیزاتی تهیه شود و بعضی از تجهیزات بهروز شوند، برخی تولید یا از جاهای مختلف خریداری میشدند. چون سازمان در تحریم بود و بعضی از تجهیزات در کشور موجود نبود باید همه را تأمین میکردیم. کار پیچیدهای بود، ولی بهصورت انقلابی و جهادی در بازه زمانی کوتاه این کار را انجام دادیم. در همین مدت هم نقشه راه انتخابات را نوشتیم که بحث عدالت و فرصتهای برابر در آن پررنگ شد و تلاش کردیم زمینههای لازم را فراهم کنیم.
مشارکت معاونتها برای شکلگیری مناظرهها
مفتاح ادامه داد: دلیل این که ستاد انتخابات پنجماه زودتر از دورههای پیش، شکل گرفت، این بود که ما در فرآیند کار عقب نمانیم. با توجه به تغییر قانون انتخابات در مرداد یعنی چند روز قبل از آغاز پیش ثبتنام توانستیم، قبل از اینکه وارد این فضا شویم، جلساتی منظم در ستاد انتخابات شکل گرفت و نقشه راه انتخابات سازمان تبیین و ابلاغ شد.
دبیر ستاد انتخابات رسانه ملی، مشارکت و فعالیت همه معاونتها را در این امر پررنگ توصیف کرد و گفت: جلسات متعددی در معاونتها انجام شد، در معاونت سیاسی قریب به 100 جلسه تشکیل شد. در معاونت امور استانها جلسات هفتگی و در همه مراکز جلسات ستاد انتخابات برگزار شد. هر معاونت ذیل همین ستاد انتخاباتی تلاش کرد زمینههای جدیدی ایجاد کند، از جمله معاونتهای فضای مجازی و صدا با راهاندازی سامانه آرا که این سامانه امکان بهرهمندی نامزدها از فضای مجازی را فراهم کرد.
مفتاح گفت: با تعامل خوبی که با هیئت مرکزی برگزاری انتخابات مصوب کردند و این امکان به وجود آمد که اینترنت مصرفی این سکو هم رایگان شود و نامزدها بتوانند ویدئوهایشان را در این سامانه بارگذاری کنند. ایرانصدا هم آمد و در کنار بخشهای پیشین قرار گرفت که این هم یک فرصت جدید ایجاد کرد که نامزدها بتوانند فایلهای صوتی در این جا بارگذاری کنند و همچین فایلهایی که برای پخش در کانالهای انتخاباتی و برای سامانههای تلوبیون و ایرانصدا میفرستادند همه تجمیع شد و در یک بسته قرار گرفت.
وی افزود: در پخش تبلیغات ما به جز بستر فنی به بحث محتوایی پرداختیم. در بحث محتوایی به جای اینکه شعارهای غیرملموس دهیم، تلاش کردیم انتخابات حول مسیر واقعی مردم شکل بگیرد. مسئلههایی مطرح شد و نامزدها را سوق دادیم که به این سوالات اساسی پاسخ دهند و نه اینکه وعدههای خارج از اختیارات بدهند. این مسئله محوری یک پیوستی هم داشت که در قالب مناظرههای مختلفی که در شبکه خبر انجام میشد، تحت عنوان برنامه «بالاتر» پیشبینی و یک مناظره کارشناسی هم در نظر گرفته شد.
مفتاح درخصوص مناظرههای انتخاباتی گفت: در بحث محتوایی به این نقطه رسیدیم که غیر از تولید فیلمهای تبلیغاتی، مناظره نیز برگزار کنیم. با تجربهای که از مناظرههای انتخابات ریاست جمهوری داشتیم به این سمت رفتیم، اما در مورد انتخابات مجلس شورای اسلامیکه یک انتخابات محلی است کار خیلی سختی سر راهمان بود.
تبلیغات را خود نامزدها برعهده گرفتند و ما بهعنوان یک شبکه متمرکز، اثر را پس از بازبینی روی آنتن میفرستادیم، اما برای تولید مناظرهها کار خیلی سختتر شد، چون خودمان متولی تولید بودیم و برای هر کانال هفت برنامه مناظره پیشبینی شده بود که نامزدها میآمدند و با هم مناظره میکردند. اگر 200 کانال را در نظر بگیرید که هر کدام هفت شب مناظره دو ساعته داشتند، عددی قابل توجه به دست میآمد که در نهایت 400 مناظره انتخاباتی ضبط شد. این را مقایسه کنید با دورههای انتخابات ریاست جمهوری که دو الی سه مناظره تولید میکردیم که آن هم در تهران متمرکز بود؛ اما اینجا یک مسئله بسیار گسترده ای بود که همه سازمان بسیج شدند تا این کار را بتوانند انجام شود تا مردم دیدگاههای نامزدها را با هم مقایسه کنند و در کنار هم ببینند.
دبیر ستاد انتخابات به تجربه برگزاری این نوع تبلیغات در رسانه ملی اشاره کرد و گفت: بدیهی است که در اولین تجربه پخش تبلیغات نامزدها اشکالاتی هم بودهاست و ما به مرور تجربه کسب کردیم و این سرمایهای عظیم برای سازمان ایجاد کرد که سازمان که 60 کانال تلویزیونی داشت، به یکباره توانست 200 کانال را در زمان کوتاه ایجاد کند و اطلاعرسانی دقیق و هدفمند برای مخاطب خاص داشته باشد.
وی ادامه داد: این رویداد نشان داد که ظرفیتهایی بزرگ در سازمان وجود دارد. اگر ایده درست باشد، قابلیتش در سازمان از نظر فنی و هنری به چشم میآید. همین مناظرههای موجود که ضبط شد، اتفاقی جدید بود که در سازمان پیش بینی نشده بود. تهیه جدول پخش مناظرهها کاری بزرگ بود که باید در هر کانال با ویژگیهایی خاص تعریف میشد.
مفتاح گفت: در مناظرهها و بازپخشها تلاش کردیم عدا لت برقرار شود. این کار پیچیدهای بود و زحمت بسیاری شد، اطلاع رسانیهایی باید انجام میشد تا مردم و نامزدها با سامانه مربوطه آشنا شوند. همه اینها نشان داد سازمان چقدر ظرفیتهایی بزرگی دارد و اتفاق توانست این ظرفیتها را شکوفا کند.
وی در پایان تأکید کرد: امروز میبینیم که سازمان اگر تصمیم بگیرد کاری بزرگی انجام دهد، میتواند. چرا که نیروهایی توانمند در همه معاونتها هستند که میتوانند این اتفاق را به سرانجام برسانند و این رویداد سرمایه بزرگ سازمان صداوسیما برای انتخابهای بعدی است.