شبکه آموزش سیما به عنوان نماد آموزش و پرورش، پلی میان رسانه ملی با فعالان حوزه‌های آموزش است. بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها فرصتی شد تا با مسعود احمدی‌افزادی مدیر شبکه آموزش درباره برنامه‌های این شبکه برای سال تحصیلی 98-99 گفت‌وگو کنیم:
آغاز مهر، یعنی صدای زنگ مدرسه، آیا شبکه آموزش هم با این صدا همراه شده است؟
بله، هم‌زمان با آغاز سال تحصیلی جدید، تمام برنامه‌های شبکه آموزش رنگ و بوی ماه مهر و کلاس و مدرسه گرفته‌اند. به علاوه زنگ آموزش به‌خصوص آموزش‌های مهارت محور به عنوان یک اولویت در این شبکه به صدا درآمده است.
مهارت محور یا به عبارتی زنگ مهارت یعنی چه؟
وظیفه شبکه آموزش همان‌گونه که از نام آن مشخص است، یادگیری و آموزش است، اما این شبکه، آموزش را فراتر از معنای حداقلی آن که صرف یادگیری نظری و درسی است، دنبال می‌کند و آن نگاه حداکثری و واقع‌بینانه به آموزش است. یعنی آموزش کاربردی منطبق با هر آن چیزی است که مخاطب، قابلیت فراگیری در آن زمینه را داشته باشد.
این فراگیری ممکن است در حوزه آموزش‌های رسمی مانند مدرسه‌ای و دانشگاهی باشد، ممکن است آموزش‌های عمومی مانند آموزش نیازهای زندگی فردی و اجتماعی را دربر بگیرد و ممکن است بر آموزش‌های مهارتی و توانامحور اطلاق شود. در رویکرد جدید این شبکه، آموزش‌های مهارتی، اولویت یافته و حتی بخش‌های آموزش رسمی و عمومی نیز نگاهی مهارتی به خود گرفته‌اند، لذا سعی بر این است که در برنامه‌ها دانایی، به توانایی و علم نافع منجر شود. در یک کلام، امروزه مهارت، مخرج مشترک همه برنامه‌های شبکه آموزش شده است. در واقع شبکه آموزش، میزبان بازار مهارت در کشور می‌شود. برنامه‌های من می‌توانم، راهش اینه، فوت و فن، دوربین هفت، یقه هفت، صبحی دیگر، فرصت برابر، پرسشگر، چتر نجات، دکتر سلام، ماهر باش و برنامه‌های تامینی همه یا کاملاً مهارتی هستند یا رویکردی مهارتی به خود گرفته‌اند.
در رویکرد جدید به غیر از برنامه‌های درحال پخش، شبکه، ساخت چه برنامه‌هایی را نوید می‌دهد؟
به‌واسطه ارتباطی که شبکه آموزش با دستگاه‌های مختلف ایجاد کرده است توانسته ایم طرح ساخت برنامه‌های توانامحور بسیاری را در دستور کار قرار دهیم. با مشارکت معاونت علمی ریاست جمهوری و پارک علمی و فناوری پردیس، طرح مسابقه بزرگ «رؤیای ایرانی» را در حوزه استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش بنیان در دست بررسی و تولید داریم. همچنین عضو قرارگاه مهارت نیروهای مسلح شده‌ایم و طرحی را با ستاد نیروهای مسلح برای تولید برنامه «سرباز ماهر» درحال بررسی داریم، چرا که هر ساله تقریباً 200 هزار جوان به پادگان‌ها می‌روند و نیاز است این افراد مهارتی را کسب کنند. یادآور می‌شوم که نام برنامه‌ها ممکن است تغییر کند اما ساخت آن‌ها روند خود را طی خواهد کرد. با بانک صنعت و معدن و اتاق بازرگانی برای ساخت «مستندهای کارآفرینی» وارد گفت‌وگو شده‌ایم. «مدارس دارالفنون سما» طرحی مشترک با دانشگاه آزاد است برای تغییر رویکرد مدارس سما تا رویکرد مهارت آموزی در این‌گونه مدارس پررنگ تر شود.
طرح« فبک» را با آموزش و پرورش پیگیری می‌کنیم. «فبک» یعنی فکر برای کودکان، محور اجرایی این طرح با معاونت ابتدایی وزارت آموزش و پرورش و محور رسانه‌ای آن با شبکه آموزش است. طرح برنامه « از تو حرکت» را با ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره) دنبال می‌کنیم. در این برنامه 313 کارآفرین کشوری را که در کارگاه‌های کوچک اشتغال‌زایی کرده‌اند معرفی و با آن‌ها گفت‌وگو می‌کنیم. برنامه‌ای را تحت عنوان «مهارت» با بنیاد برکت در حال بررسی و ساخت داریم که به معرفی کارگاه‌ها و فعالیت‌های دانش بنیان می‌پردازد. برنامه «مهارت و رقابت» با موضوع زراعت، دامداری و کشاورزی را با جهاد کشاورزی مطرح کرده‌ایم. برنامه «چهل استاد» را پیش‌بینی کرده‌ایم که چهل استاد در برنامه‌هایی مهارتی، صفر تا صد مشاغل مخالف را آموزش خواهند داد. «مسابقه سرزمین مهارت» به تهیه‌کنندگی سعید ابوطالب به معرفی مشاغل فنی و حرفه‌ای می‌پردازد. طرح برنامه‌ای با عنوان «پارلمان کودکان» به وزارت آموزش و پرورش ارائه شده که مورد استقبال قرار گرفته است. در این پارلمان، کودکان دانش آموز از مسئولان برای پاسخگویی دعوت می‌کنند و با پرسش‌هایشان از ایشان مطالبه‌گری می‌کنند. این برنامه به مسئولان یادآوری می‌کند که کودکان امروز و جوانان فردا نیازهای مهمی دارند که نباید فراموش کنند.همچنین برنامه«مشاعره بزرگ ایران» با اجرای دکتر آذر با رویکرد «کار، سرمایه جاودانی» تولید می‌شود. برنامه «قند پهلو» نگاهی مهارتی یافته و برنامه «روزگاری ایران» در کنار برنامه‌های مشاعره و قند پهلو به نوعی نشان در شبکه آموزش تبدیل شده و حتی مورد تمجید و تشویق مقام معظم رهبری نیز قرار گرفته‌اند. برنامه «از من بپرس» شامل مشاوره در امور فردی، اجتماعی و سبک زندگی است. برنامه «با کلاس» هم به‌زودی به آنتن پخش می‌رسد و حتی برنامه «40 + » با اجرای مجریان نام آشنایی همچون خانم‌ها خامنه و رضایی، رویکردی حرفه‌ای و مهارتی به خود گرفته است. برنامه خانواده محور مهارتی و برنامه‌های متنوع زیست مهارتی شبانه از جمله طرح‌های جدید هستند.
به علاوه شبکه آموزش برای برگزاری هرچه بهتر «جشنواره ملی مهارت» تمام فنون و مهارت‌های فنی و حرفه‌ای را بررسی و احصا کرده‌است تا به عدد 199 کارگاه فعال رسیده ایم.
این 199 کارگاه را برای ورود به جشنواره در 50 کارگاه بزرگ و در نهایت در 14 کارگاه عمومی تعریف کرده‌ایم. در حوزه فراملی هم با هماهنگی امور بین‌الملل سازمان، اولین نشست تبادل تجربیات رسانه‌ای در حوزه مهارت با حضور رایزنان فرهنگی و رسانه‌ای آلمان در تهران و کارشناسان آلمانی برگزار شد. در این نشست توانستیم از تجربیات مدارس مهارتی آلمان برای داخل کشور بهره ببریم. همچنین تجربیات خود را هم به آلمان‌ها منتقل کردیم. جالب این است که کارشناسان آلمانی تأکید کردند کاری که شبکه آموزش برای مهارت‌آموزی از طریق رسانه انجام داده است الگوی خوبی برای رسانه‌های آلمانی می‌تواند باشد. البته اقدام مهم و فراملی دیگر شبکه هفت، حضور در مسابقات جهانی مهارت است.
انتقادهایی در باب کثرت حضور موسسات آموزشی و کنکوری در رسانه ملی مطرح می‌شود، این انتقادها را چگونه پاسخ می‌دهید؟
این سوال، مفهوم عدالت آموزشی را پیش می‌کشد. عدالت آموزشی مفهوم گسترده‌ای است که هرچه بیش‌تر درکشور تحقق یابد طبیعتاً در رسانه ملی به‌خصوص شبکه آموزش هم نمود بیش‌تری پیدا می‌کند. شبکه آموزش، انعکاس‌دهنده مشکلات و البته توفیقات نظام آموزشی کشور است. باید پرسید نظام آموزش رسمی‌کشور تا چه اندازه توانمند یا ناتوان بوده که نتوانسته به وظایف خود عمل کند و سبب شده دانش آموزان به سمت مؤسسات غیررسمی‌برای یادگیری و کنکور بروند!؟ حتماً عدالت آموزشی به درستی در نظام آموزش رسمی اجرا نشده و فرصت‌های آموزشی دچار عدم توازن شده که مؤسسات کنکوری روز به روز افزایش یافته است تا خلأ آموزشی نظام رسمی را پُر کند. عدم توازن در فرصت‌های آموزشی باعث می‌شود کنکور به سدّی عظیم در ذهن دانش‌آموز تبدیل شود. در کنکور امسال بیش از 650 هزار نفر فقط در رشته تجربی شرکت کردند تا برای جذب 10 هزار دانشجو به‌خصوص برای پزشکی، داروسازی و دندانپزشکی رقابت کنند. برعکس در فنی مهندسی و انسانی با خالی ماندن صندلی مواجه شدند. آیا در آینده نیازهای جامعه فقط با داشتن پزشک مرتفع می‌شود. در واقع دانش‌آموزان سال‌های یازدهم و دوازدهم دبیرستان به شدت دچار اغتشاش فکری شده‌اند که چه بخوانند و چطور بخوانند. همگی که امکان دسترسی به کلاس‌های کنکور و پول حضور در این کلاس‌ها را ندارند. لذا معاونت سیما به‌خصوص شبکه آموزش به منظور تحقق شعارعدالت آموزشی، نمایش برنامه‌های کنکوری را تعدیل، مهار و هدفمند کرده است. حجم آگهی‌های بازرگانی در این زمینه 70 درصد و برنامه‌های کنکوری 50 درصد در شبکه‌های سیما کاهش یافته است.
مدیر شبکه آموزش افزود: تلاش کردیم برنامه «باکلاس» مخصوص بچه‌های سال یازدهم و دوازدهم از ابتدای مهر ساعت 11 شب پخش شود. «باکلاس» فقط کتاب‌های درسی را تدریس می‌کند یعنی از باب فرصت برابر و عدالت آموزشی می‌خواهیم به دانش‌آموزان بگوییم کتاب‌های کنکور را کنار بگذارید و فقط کتاب‌های درسی را مرور کنید. برنامه «باکلاس» با پوشش 98 درصدی پخش شبکه آموزش در سراسر کشور دقیقاً همسو با برقراری عدالت آموزشی تعریف شده است. در یک کلام، قلّه کار ما این است که آموزش مهارتی را آنقدر بالا ببریم که نوجوان و جوان ما با افتخار بگوید «من جوان ماهرم». افق مهارت‌آموزی جوانان ما باید شرکت مقتدر و افتخارآفرین در مسابقات جهانی مهارت باشد. شبکه آموزش نیز افق مشاغل مختلف را برای جوانان ترسیم می‌کند. به عنوان مثال اگر جوانی آموزش کشاورزی را فراگرفت تصور نکند که بیکار خواهد ماند، بلکه شبکه آموزش باید افق راه‌اندازی یک مجتمع کشت و صنعت را برایش ترسیم کند.
دختران و زنان چه جایگاهی در برنامه‌سازی‌های شبکه آموزش دارند؟
چون برنامه‌های شبکه، مهارتی است لذا برنامه‌ها عمدتاً با نگاه تفکیکی ساخته نمی‌شود، چراکه مهارت‌آموزی محدودیت مخاطب مرد و زن ندارد. حضور دختران و خانم‌های نخبه، با مهارت، ممتاز، ورزشکار، کارآفرین و مدرس در برنامه‌های شبکه آموزش بسیار مشهود است.
ارتباط شبکه آموزش با بدنه دولت، وزیران، مدیران ارشد و کارشناسان دولتی چگونه است؟
ارتباط بسیار خوبی برقرار است و حضور مدیران ارشد دولتی به‌خصوص از آموزش و پرورش، آموزش عالی، بهداشت و درمان، کار و رفاه و همچنین نهادها و سازمان‌های مهارت محور و سمن‌ها در شبکه آموزش کاملاً مشهود است.
آیا اقدامات شبکه هفت فقط به نمایش از قاب تلویزیون محدود می‌شود؟
خیر، به دلیل افزایش برنامه‌سازی‌ها در شبکه آموزش، به تازگی اقدام به طراحی یک شبکه تعاملی اینترنتی و اپلیکیشن مهارتی کرده‌ایم تا همسو با شبکه تلویزیونی آموزش این شبکه تعاملی هم به مهارت‌آموزی بپردازد. این شبکه تعاملی باعث خواهد شد تا محدودیت زمان یادگیری میان استادان و مهارت‌آموزان برداشته شود. این شبکه حتی در حالت آفلاین هم قابلیت برقراری ارتباط میان استاد و شاگرد را دارد که به‌زودی نشانه این شبکه تعاملی و اپلیکیشن اعلام خواهد شد. یکی از مشکلات جوانان امروز ما نداشتن مهارت است. درگذشته، جوانان بعد از فراغت از مدرسه به مشاغل فنی هم توجهی داشتند و کار می‌کردند، اما جوان امروز ما از این فضاهای یادگیری عملی به شدت فاصله گرفته‌است. حتی بعضاً کارهای ساده مهارتی را هم بلد نیست. عدم استفاده مناسب از فرصت دنیای مجازی، بازی‌های رایانه‌ای و ایکس باکس‌ها به تهدیدی برای کارکردن در دنیای واقعی تبدیل شده‌است. در جامعه آموزش زده ما، نیاز به مهارت، آن هم از نوع استاد - شاگردی با شیوه‌های جدید و متنوع باید ایجاد، احیا و تقویت شود. مشکل دیگر، سرگشتگی درکسب مهارت است. باید به نیازمحور بودن مهارت‌ها توجه شود. جوامع توسعه یافته از نیاز مهارتی گذشته‌اند و به میل مهارتی رسیده‌اند؛ یعنی فرد باید به مهارت خود علاقه درونی داشته باشد. در این مسیر، شبکه آموزش به عنوان ستاد راهبردی برنامه‌های مهارت‌آموزی سیما شعار «مردم، آموزش، مهارت» یا «مام (مادر)» را پیگیری می‌کند. شبکه‌های یک، دو، پویا، نهال و امید شبکه‌های معین شبکه آموزش در مهارت‌آموزی تعریف شده‌اند و شبکه سه و چهار، تهران و شبکه قرآن در محور دوم معین هستند. امیدواریم که سال‌های آتی به داشتن شبکه‌ای پیشرو و خلاق در بحث آموزش افتخار کنیم.