حسن لفافیان، کارگردان و سعید بشیری تهیهکننده سریال «به رنگ خاک» از شیرینیهای ساخت این سریال و به تصویر کشیدن زیباییهای خلیج فارس با هفته نامه صدا و سیما گفتگو کردند.
به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، آن قدر جزایر خلیج فارس مانند هرمز، لارک، قشم، بوموسی و هنگام دیدنیاند که دیدن سریال «به رنگ خاک» هم با آن تصاویر جالب، دیدنی است. «به رنگ خاک» سریالی که دو کارگردان داشتهاست، حسن لفافیان بخش عمده سریال را کارگردانی کرد و محسن یوسفی هم چند اپیزود را مقابل دوربین برد. این سریال را سعید بشیری با نام قبلی «دردانههای خلیج فارس» تهیه کرد که از شبکه یک سیما ساعت ۲۲:۱۵ دقیقه پخش میشود و تکرار آن ساعت یک و نیم بامداد، نه و نیم صبح و پانزده روز بعد است. در گزارش پیشرو با تهیه کننده و کارگردان سریال شبانه «به رنگ خاک» هم کلام شدیم.
رسالت ما به تصویر کشیدن زیبایی خلیج فارس بود
حسن لفافیان حدود 15 سال است که برای تلویزیون فیلم میسازد و اکثر آثارش در جشنوارههای تلویزیونی جایزه گرفتهاند. میتوان به برخی آثارش همچون «مکافات»، «روشنایی دریا»، «بازی مهره سفید»، «حماسه ماندگار»، «آبی عمیق»، «چشم آفتاب»، «موش و گربه» و «گره آخر» اشاره کرد. کارگردان سریال «به رنگ خاک» درباره دور شدن از فضای آپارتمانی و ساخت این سریال میگوید: خوشبختانه یکی از بزرگترین حسنهای سریال، فیلمنامهاش بود. به طور کلی علاقه دارم که در فضایی غیرمتعارف و در بیرون از پایتخت، کار کنم. وی درباره کارگردانی سریال با حضور دو کارگردان میگوید: هفت قسمت از این سریال در سال 96 در «جزیره هنگام» ساخته شده بود. مابقی آن که 27 قسمت میشد به دلایلی متوقف مانده بود که مسئولیت ساخت آن را در سال 97 به من سپردند.
لفافیان به دشواریهای ساخت سریال در خارج از پایتخت اشاره میکند و میافزاید: این سختی از پیش تولید که مرحله جذب همکاران و بازیگران بود، شروع شد و تا رسیدن به لوکیشنهای خاصی که در متن به ما دیکته میشد ادامه داشت و در زمان تولید نیز مواردی از جمله دور افتادن عوامل از خانوادههایشان و کمبود امکانات این سختی را بیشتر کرد. هر چند واقعاً همراهی و تحمل گروه سازنده به یاری ما آمد و سبب شد کار به شکل کنونی پیش برود و در مقابل چشمان بینندگان قرارگیرد.
به گفته وی، تمام تلاشمان را کردیم تا تمام مناطق زیبا و بکری که در آنجا وجود دارد به تصویر کشیده شود و البته به دلیل شرایط داستان و متن، شاید نتوانسته باشیم بخشی از مکانهای زیبا را به تصویر بکشیم؛ اما واقعاً اگر کمک، تلاش و پیگیری تک تک مردم بزرگوار آن جزایر نبود شک نکنید که این کار تا همین مرحله هم پیش نمیرفت و میتوان به جرئت گفت بعد از پخش این سریال، مطمئناً میزان بازدید از این مناطق زیبا و بکر صدچندان خواهد شد و در بینندگان برای دیدن آن مکانها ذوق ایجاد میشود.
وی تصریح میکند: در خصوص پرداختن به فضای بومیبه شکل باورپذیر و ملموس در مجموعه، بدون شک اگر مشاوره و همفکری هنرمندان جزایر و اهالی خوب استان هرمزگان نبود چنین نتیجهای از کار در نمیآمد و طبیعتاً تجربه زیادی که در ساخت فیلمهای متعدد در استانهای کشور داشتم مرا بر این داشت تا با تلاش و دقت با به تصویر کشیدن مکانها و نوع پوشش و آداب اهالی آن جزایر، بیننده را با خودم همراه کنم تا احساس قشنگ همراهی در تک تک مردم ایران به وجود آید. اولین رسالت دوربین ما به تصویر کشیدن زیبایی بیمانند آن اماکن بود و تعریف قصه برایمان در مرتبه بعدی قرار داشت، هر چند گاهی به دلیل شرایط قصه برخی اتفاقات یا پوششها را آن گونه که باید رعایت نکردیم که جا دارد از همین موقعیت استفادهکنم و از مردم خونگرم آن استان عذربخواهم؛ اما بدانید به دلیل ناآگاهی نبوده و تنها به دلایل خاص رسانه ملی و رعایت اصول آن بوده و در نهایت درباره استفاده نکردن از لهجه باید توضیح بدهم که با توجه به ایجاد ترکیبی از بازیگران بومی و مرکز به این نتیجه رسیدیم که بهتر است از لهجه استفاده نکنیم تا یکدستی در لحن رعایت و به لهجه عزیزان بومی احترام گذاشته شود.
لفافیان همچنین درباره انتخاب بازیگران بومی توضیح میدهد: پس از اعلام فراخوان و حضور در آنجا خوشبختانه با استقبال بینظیر هنرمندان آن استان رو به رو شدیم که این استقبال ما را ملزم کرد، تا میتوانیم از این بزرگواران که سرشار از هنر و استعداد هستند در کنار بازیگران شناختهشده استفاده کنیم. خوشحالم که توانستم در کنار هنرمندان بزرگ این استان کار کنم و از تجربیاتشان کمال استفاده را داشته باشم.
به گفته وی، با توجه به حضور پررنگ دکتر اربابی بهعنوان مشاور فیلمنامه و ناظر کیفی کار، خوشبختانه مشکل خیلی جدی در کار و هنگام اصلاح فیلم نامه نداشتیم و در زمان پخش نیز اصلاحات عمومیکه به ما خورد، واقعاً خیلی جدی نبود، اما به هر حال تنها نکتهای که باید ذکر شود این است که با توجه به اینکه سریال یک سال قبل از حضور من نوشته شده بود، زمانی که به گروه ملحق شدم فقط توانستم به اصلاحات جزئی بپردازم و بخشی از شکلگیری و اصلاح بر دوش من و همکارانم در زمان تصویربرداری افتاد که امیدوارم از پس کار برآمده باشیم. نکته آخر درباره متن این است که رسالت متن موجود، نمایش زیبایی و فضای جذاب جزایر بود و ما نیز در همین مسیر پیش رفتیم و متن و درام بعضی از جاها به همین دلیل کمی دچار لغزش و انحراف شد که باز هم جا دارد از بینندگان عذرخواهی کنم، اما واقعاً و از صمیم قلب باید متذکر شوم که بیشترین تلاش را کردیم تا بتوانیم سریالی درخور ملت بزرگ ایران بسازیم.
وی در پایان میافزاید: جا دارد از تلاش تک تک عوامل این سریال و از صبر و بردباریشان در این کار سخت تشکر کنم و همچنین از هنرمندان و مردم بزرگوار استان هرمزگان سپاسگزارم، چون به راستی بدون کمک آنها این سریال ساخته نمیشد و در نهایت از اعضای گروه خوب کارگردانی این سریال تشکر ویژه دارم که واقعاً توانستند به خوبی از عهده کارهایشان بربیایند و سریال موجود نتیجه زحمت تمام این عزیزان است.
نمایش جزایر خلیج فارس وسوسه کننده بود
سعید بشیری تهیهکننده سریال «به رنگ خاک» درباره نحوه تولید این سریال میگوید: طرح اصلی سریال از اسفند سال ۹۶ از سوی مدیر وقت گروه فیلم و سریال شبکه یک سیما آقای آشتیانیپور به من پیشنهاد داده شد. من همیشه برای ساخت اثری نمایشی انگیزه و شوق زیادی داشتم. از طرف دیگر جذابیت موضوع آن قدر زیاد بود که میدانستم کاری نیست که هدر برود. نمایش این همه فضای جذاب بصری و زیبا و از آن سوی دیگر فرهنگ، آیینها و نوع پوشش مناطق جزایر خلیجفارس وسوسهکننده بود سر ذوق بیایم و کار را شروع کنم.
وی با بیان اینکه من جنوبی هستم و غیر از شناختی که از این فضا داشتم و خلیج فارس به نوعی برای همه ایرانیها نماد دلبستگی به کشور است، اضافه میکند: بخت با من یار بود تا در زمانی که برای اولین بار سازمان تصمیم گرفت در خصوص جزایر خلیج فارس سریال بسازد، من تهیه کنندهاش باشم. ضمن اینکه بخشی از هموطنانمان در این جزایر زندگی میکنند که به هر حال در شرایط خاص جغرافیایی، زیستی و بومی زندگی میکنند. در حقیقت میتوان گفت که اساساً زندگی در جزایر متفاوت با نوع زندگی ماست.
وی با اشاره به دشواریهای ساخت اثر خارج از پایتخت، توضیح میدهد: شما هر زمان تصمیم بگیرید میتوانید به هر جای ایران سفر کنید، اما جزیرهای مثل هرمز محصور است و محدودیت رفت و آمد دارد. تولید ما خیلی دردسرساز بود؛ عوامل را آفیش میکردیم و از تهران به بندرعباس میآمدند اما دریا طوفانی میشد و نمیتوانستند با کشتی به هرمز بیایند یا یکی از عوامل شب حالش بد شد و چند ساعت زیر دستگاه احیا بود اما هیچ وسیلهای نبود که او را به بندرعباس منتقل کنیم. چون شناورهای مسافری فقط تا ساعت هفت شب رفت و آمد دارند و وقتی هم دریا طوفانی باشد اجازه خروج از اسکلهها را ندارند و حتی قرار بود هلیکوپتر بیاید که نیامد. در نهایت با چند ساعت تأخیر و کلی نگرانی یک آمبولانس دریایی رسید. میخواهم بگویم که این شرایط از ویژگیهای خاص زندگی در جزایر است و هم شرایط دشواری بود و هم موقعیتهای نمایشی ویژهای برای سریال رقم میزند. ما وقتی تیم 50 تا 70 نفرهای را به منطقهای میبریم باید بدانیم آن منطقه حداقل امکانات یا حتی یک هتل دارد، در حالی که هنگامیکه کار میکردیم هتل نبود و ما از سر ناچاری حدود 18 منزل اجاره کرده بودیم. آن منطقه وضعیت آب و هوایی سختی دارد و کار کردن روی آب و زیر آب هم خیلی سخت بود. نبود امکانات کافی، تنها یکی از مشکلات بود. مشکلاتی همچون گرمای شدید که روی کار با دوربین و حتی گریم بازیگران هم تاثیر میگذاشت از دیگر مشکلات بود. «به رنگ خاک» سریال دشواری بود، اما شکر خدا این روزها سریال روی آنتن است و به نظر میآید مردم هم از قصه خوششان آمده و هم از زیباییهای جزایر خلیج فارس در این اثر نمایشی لذت میبرند. خیلیها به من میگویند واقعاً هرمز همینقدر زیباست؟ جواب من این است: زیباتر از این.
وی درباره استفاده نکردن از لهجه در سریالش نیز میگوید: شما وقتی سریالی تولید میکنید زبان هر منطقهای برای مردم خود آن منطقه آشناست و درک و فهم این زبان برای بخش اعظمی از مردم ساده نیست. بخشی هم به چگونگی تولید سریال بر میگردد، شما وقتی درباره سریال حرف میزنید یعنی دارید درباره تولید انبوه حرف میزنید، وقتی از سریالی که در جزایر خلیج فارس در شرایط سخت و خاص ساخته شده حرف میزنید. آن مشکلات و مسائل تولید انبوه در ساخت مضاعف میشود. ما از بازیگران زیادی از تهران در سریال استفاده کردیم که هماهنگ کردن و آموزش زبان و گویش آنها یک پروسه طولانی بود و در نهایت شاید برخی میتوانستند حرف بزنند و برخی هم خیر و احتمالاً کار از نظر گویش ناهمگون میشد. اکنون همه یک دست هستند. تجربه نشان داده که وقتی سراغ زبان بومی میرویم خیلی برای مردم قابل فهم نیست.
تهیهکننده برنامه پربیننده و موفق «دو قدم مانده به صبح» ضمن تشکر از مردم این منطقه، میافزاید: ما از همه ظرفیت های آن منطقه استفاده کردیم و خدا را شکر مردم همراهی و یاری مان کردند. ما لنج، قایق و شناور احتیاج داشتیم و یکی از سختیهای کار ما بود که به لطف خدا و با لطف همکاران و مردم آن منطقه برطرف شد.
بشیری درباره انتخاب گروه بازیگران بومی در کنار بازیگران حرفهای هم میگوید: در منطقه هرمزگان فعالترین و پرکارترین هنرمندان تئاتری کشور حضور دارند، یعنی میزان هنرمندان تئاتر و موسیقی در استان هرمزگان خیلی زیاد است و ما هم با توجه به سیاست سازمان و اشتیاق خودمان از هنرمندان این منطقه استفاده کردیم. در «به رنگ خاک» اگر دقت کنید بازیگران بومی تقریباً پنجاه به پنجاه در کنار بازیگران دیگر حضور دارند و حتی نقش های اصلی و موثری را به آنها سپردهایم که به خوبی از عهده نقششان برآمدهاند. بازیگران هرمزگانی خیلی بااستعداد و باانگیزه بودند. جا دارد یادی کنم از مرحوم مهرداد میرکوهی که در دو قسمت این سریال در نقش یکی از سه گردشگر اپیزود هرمز بازی کرد و متاسفانه اردیبهشت امسال به رحمت خدا رفت.
هر جزیرهای یکی از اپیزودهای سریال را با خرده داستانها، لوکیشنها و بازیگران ویژه خودش شکل داده، اما یک رشته داستانی مشترک این خرده داستانها را بههم وصل کرده است. به همین دلیل از ابتدا قرار بود دو کارگردان داشته باشیم و محسن یوسفی در سال 96 اپیزودهای بخش جزیره هنگام را کارگردانی کرد و چون مرحله تولید به علت گرمای شدید جزایر تعطیل شد و بعد از شش ماه که میخواستیم کار را شروع کنیم، او درگیر کار دیگری بود و بقیه سریال را حسن لفافیان کارگردانی کرد.
وی با اشاره به شرایط سخت کار در دریا، روی لنج، قایق و شناور و زیر آب هم بیان میکند: بارها پیش آمد که به دلیل طوفانی بودن منطقه و مواج بودن دریا صحنههای شناورها را نمیتوانستیم ضبط کنیم و حتی ما 20 روز به دلیل طوفانی بودن برنامهریزی سفرمان به جزیره ابوموسی بارها لغو شد و یکی از نکات مهم برای غواصی زیر آب این است که باید کف آب دریا، شفاف باشد و ما باید به عمق ده، بیست متری دریا برای تصویربرداری زیر آب میرفتیم. خیلی روزها همه چیز آماده بود. دریا آرام بود، ولی وقتی وسط دریا می رفتیم غواصان میگفتند زیر آب کدر است. حدود 3 ماه برای فیلمبرداری سکانسها زیر آب، میرفتیم و نمیتوانستیم کاری انجام دهیم و در نهایت هم بعد از پایان مرحله تولید در اسفند ماه و برگشت گروه به تهران ناچار شدیم با گروه جمع و جورتری به جزیره هرمز برگردیم و تصویربرداری زیر آب را تمام کنیم.حالا دیگر کار در حال پخش است و استقبال مردم حالمان را خوش کرده و سختیها و رنجهای کار، جایش را به خاطرات خوب داده است.
به گفته وی، این سریال ادای دینی از سوی مدیران و کارکنان سازمان به مردم خونگرم جزایر خلیج فارس است. امیدوارم «به رنگ خاک» تصویر خوشایندی از مردم صبور و نیکدل این خطه که به نوعی هم میتوان گفت مرزبانان بینام و نشان خلیجفارس هستند، ارائه کرده باشد.