احسان ناظم بکایی / «سال ۹۸ سال سختی بود.» این عبارت، عبارت صحیحی برای حال و احوال ما در سال ۹۸ بوده است. عبارتی که در تفسیر بیشتر آن باید، گفت منظور از سختی، فشار و تلخی و ناتوانی نیست بلکه پیچیدگی و پر فراز و نشیب بودن آن است. همه مان توانستیم در کنار هم از پس این سختی‌ها بربیاییم و سرسخت تر از قبل در مسیر سال ۹۹ و سده آینده و قرن پانزدهم هجری شمسی گام برداریم. به صراحت می توان مدعی شد آنچه در سال ۹۸ بر سازمان ما گذشت، در هیچ سال و دوره ای بر ما نگذشته بود. سالهای بعد از انقلاب و دوران جنگ، سازمان که ابعادی بسیار کوچکتر از امروز داشت، وظیفه ای مشخص به عنوان عامل تبلیغات دفاع مقدس داشت. محمد هاشمی، مدیرعامل وقت سازمان، برادر آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس وقت که بعدا رئیس جمهور می‌شد، بود. همین نزدیکی، هیچ مساله بودجه و ... را متوجه سازمان نمی‌کرد. در سالهای دهه ۷۰ و دوران سازندگی، توسعه کمی سازمان در مسیر توسعه اقتصادی انجام شد. ویدئو آزاد شد که رقیب سرسختی برای صداوسیما نبود. ضمن اینکه اولین امواج شبکه‌های ماهواره ای هم به صورت ابتدایی و غیر حرفه ای آمدند اما در برابر آغاز تاسیس شبکه‌های گوناگون، راهی پیش نبردند. در تمام این سالها، دولت های مستقر با سازمان، مهربان بودند و با سازمان در مسیر توسعه کمی و کیفی همراهی کردند. در کنار مزایا، عوارض این گستردگی در دهه ۹۰ بروز کرد. تغییرات مدیریتی درون سازمانی و مدیریت های ناپایدار نیمه اول دهه ۹۰، فربهی بدنه سازمان، تنش با دولت مستقر که به گروکشی بر سر بودجه و حملات رسانه ای منجر می‌شد، بخشی از مشکلات سازمان در دهه ۹۰ بود. افزایش شبکه‌های ماهواره ای فارسی زبان که با حمایت مثلث عربی-غربی-عبری تقویت شده بودند و رونق فضای مجازی و ... هم چالش دیگری بود که پیش روی سازمان قرار گرفت. با چنین میدان پیچیده رسانه ای، سازمان گام در سال ۹۸ گذاشت. سالی که هم اکنون و در روزهای آخر آن، مشخص است که سالی پر پیچ و خم بوده. سالی که نه شباهتی به دوران سادگی و سرراستی دهه ۶۰ داشت. نه مانند دهه‌های ۷۰ و ۸۰ دولتمردانی همراه سازمان داشت و نه فضای مجازی و ماهواره ای آنقدر بی رقیب و هموار بود.
سال ۹۸ با سیل آمد. بارانی که ابتدا نماد لطافت نوروزی بود ناگهان صورت خشن خود را نشان داد. طبیعت در برخی مناطق، آنچه را به حریمش تجاوز کرده بودند با خشونت پس گرفت و در برخی مناطق، پا را پیش گذاشت و آنچه بود، نابود کرد. نوروز برای همکاران به خصوص در مراکز بحرانی مانند لرستان و خوزستان، اضطراری آغاز شد. تعطیلات نوروز تعطیل شد و همه سر کار آمدند. اطلاع رسانی‌های گسترده و بعد مدیریت رسانه ای برای امداد و نجات توسط سازمان انجام شد. کاری که بار دیگر در پایان سال در سیل سیستان و بلوچستان هم تکرار شد. همکاران در بخش های مختلف دو وظیفه دیگر را هم انجام دادند یکی پخش برنامه‌های متنوع نوروزی و دیگری تشکیل ستادی ویژه برای شعار سال که «رونق تولید» بود. پدیده سریال های نوروزی؛ «نون خ» بود. اگر «پایتخت» باب طبغ مازنی‌ها بود حالا کردستانی‌ها چنان از «نون خ» خوش شان آمد که هم رکورد تماشاگران نوروزی را از آن خود کردند و هم باعث شدند تا فصل دوم این سریال برای رمضان ۹۹ کلید بخورد. برنامه‌های غیرسریالی مانند «عصرجدید» هم شوری عجیب به خصوص در ماهشهر که نفر اول مسابقه فصل اول آن از این شهر بود، ایجاد کرد. سازمان برای شعار سال هم عملگرا تر از قبل وارد میدان شد. گام به گام هم برنامه ساخت و هم با مسئولان اقتصادی کشور جلسه گذاشت. در واقع سازمان ما با وجود اینکه خودش مشکلات اقتصادی فراوانی داشته و دارد دست خیلی از اهالی اقتصاد را به مناسبت شعار سال گرفت.
گام بعدی را همکاران معاونت صدا در برپایی اجلاس جهانی صدا و جشنواره رادیو برداشتند. ترکیب علم و عمل و تجربه، گمگشته همه سالهای قبل حوزه رسانه بود که سعی شد در این دورهمی‌بین المللی ایجاد شود. این فضا در پائیز هم در شانزدهمین اجلاس فناوری رسانه با حضور پررنگ دانشگاهیان روی داد تا معلوم شود نگاه آکادمیک و علمی در مسیر رسانه ملی، مقطعی نیست. بهار به نیمه رسید که رمضان آمد. رمضان همیشه برای سازمان، بزنگاهی مهم بوده و هست. سه سریال جدید روانه آنتن شد. ضمن اینکه برای اولین بار تعداد برنامه‌های زنده سحر شبکه‌ها به 9 برنامه رسید که بی سابقه بود. نبود برنامه «ماه عسل» را «دعوت» پرکرد. سحرهای رنگارنگ و افطارهای متنوع، هدیه همکاران روزه دار به هموطنان بود. شب های قدر و روز قدس با نهایت تلاش همکاران پوشش داده شد. جمع خوانی‌های قرآنی هم برگ برنده سازمان در رمضان ۹۸ بود. نهایتا سریال های برادر جان با ۴۳ درصد، دلدار با ۳۳٫۳ درصد و از یادها رفته با ۳۱٫۸ درصد توانستند نظر مخاطبان را جلب کنند. احیای سنت رقابت سریال های رمضانی که چند سالی متروک مانده بود، اتفاق جالبی بود. تابستان، فصل فعالیت معاونت امور استانها بود. دو جشنواره پویانمایی در کرمانشاه و تولیدات استانی در بجنورد برگزار شد. سازمان بار دیگر نقش حامی انیمیشن سازان را بازی کرد و چتر حمایتی اش را گسترده کرد و بر سر برنامه سازان عروسکی نیز کشید. پخش سریال «گاندو» با موضوع جاسوسی، رسانه‌های حامی دولت را به جنب و جوش انداخت اما رضایت مخاطبان، چیز دیگری را نشان می داد. تابستان داغ ۹۸ با پوشش حج تمتع که بعد از ماجرای خونبار منا، ملتهب شده بود، ادامه یافت و به محرم رسید. راه اندازی مجدد رادیو فصلی محرم که بعدا رادیو اربعین شد، بخشی از فعالیت های رسانه ملی بود. ضمن اینکه سازمان باردیگر با برگزاری اجلاس جهانی پیرغلامان حسینی در یزد، نشان داد حامی اصالت در سوگواریست. چالش با تیم رسانه ای دولت در هفته دولت، نکته مهم دیگری بود. در حالیکه دولتمردان دولت دوازدهم، بیشتر از ۶۰۵ ساعت از آنتن شبکه‌های مختلف را در ۵ ماه نخست سال در اختیار داشتند و رئیس جمهور در همین زمان، حدود ۱۳۵ ساعت در برنامه‌های سازمان حضور داشت در هفته دولت نیز بیشتر از ۹۷۸ ساعت از آنتن سازمان در اختیار دولتی‌ها قرار گرفت. ارقامی‌بی نظیر که البته نتیجه عکس داد و مدام سازمان از این نظر که با دولت دوازدهم بی مهری می‌کند، بی وقفه مورد هجوم قرار گرفت.
رسانه ملی به عنوان عامل اصلی در تهییج و تبلیغ راهپیمایی اربعین، مهر ۹۸ را مهری محرمی‌کرد. پوششی دقیق از ایران تا کربلا که همکاری همه جانبه ای را بین معاونت توسعه و فناوری رسانه با مرکز صیانت و حفاظت و همین طور بخش های دیگر را طلب می‌کرد. پائیز با استقبال از فصل سوم ستایش همراه شد. پائیز اما با ماجرای افزایش ناگهانی قیمت بنزین همراه شد. اعتراضاتی که بیگانگان بر آتش آن، بنزین می ریختند. این بار، معاونت سیاسی تلاش کرد تا با روشنگری و سرعت در انتقال اخبار، بین معترضان و آشوبگران از نظر رسانه ای فاصله بیندازد. شبکه‌های ۱، ۲،۳، ۵ و خبر در یک هفته اعتراضات، بیشتر از ۴۵ ساعت برنامه تبیینی روی آنتن بردند.
اما بی شک زمستان ۹۸، پرحادثه ترین فصل سال هم برای ایران و طبعا هم برای ما بود. ۱۳ روز از زمستان نگذشته بود که در صبح جمعه ۱۳ دی، خبر شهادت سردار سپهبد حاج قاسم سلیمانی و یارانش توسط پهبادهای آمریکایی، کام همه را تلخ کرد. همکاران مان، ناراحت از این ضایعه، به میدان رسانه آمدند تا تشییع پرشکوه با این سردار را در شهرهای مختلف به تصویر بکشند. پوشش همه جانبه این مراسم، دهان یاوه گویان خارجی که می خواستند حاج قاسم را جدا از مرم نشان بدهند، بست. یک هفته بعد در انتقام خون حاج قاسم، پایگاه آمریکایی عین الاسد در عراق هدف موشک های ایرانی قرار گرفت. خبر شیرین این انتقام اما با خبر سقوط هواپیمای اوکراینی که منجر به کشته شدن ۱۷۶ مسافر در حوالی فرودگاه امام خمینی تهران شد، تلخ شد. تلخی ای که ۷۲ ساعت بعد با اعلام شلیک اشتباهی پدافند دفاعی و خطای انسانی، تلخ تر شد. برخی‌ها، لبه تیز انتقادات را به سمت سازمان نشانه رفتند که اصل ماجرا را کتمان کرده است. همکارانی که ۱۰ روز، درگیر پوشش همه جانبه تشییع شهید سلیمانی بودند ناگهان متهم به پنهان کاری شدند. ۲۷ دی، پوشش وسیع نماز جمعه به امامت مقام معظم رهبری، گام دیگر همکاران در زمستان پرحادثه بود. زمستانی که تازه ماه اول آن سپری شده بود. ماه بهمن، مانند همیشه با یاد انقلاب از راه رسید. برنامه‌های متنوع سازمان در اولین سال گام دوم انقلاب رنگ و بوی انتخاباتی داشت. سازمان با تشکیل ستاد انتخابات از مرداد خود را برای پوشش رسانه ای انتخابات مجلس در دوم اسفند آماده می‌کرد. این انتخابات، نزدیک ترین فاصله زمانی بین ۲۲ بهمن تا یک انتخابات بود و بنابراین تغییر فازها باید به خوبی صورت می‌گرفت. تغییر فاز از مرحله تبیینی (۱ آذر تا ۱۵ دی) به مرحله تبلیغی (۱۶ دی تا ۱۵ بهمن) و تهییجی (۱۶ بهمن تا اول اسفند) به خوبی انجام شد. هنوز عرق پوشش انتخابات بر تن همکاران بود که خبر گسترش ویروس منحوس کرونا منتشر شد. همکاران این بار باید آگاهی و آرامش را هم برای خودشان و بعد برای مخاطبان، ایجاد می‌کردند. کرونا، آخرین رویداد مهم سال ۹۸ بود. مرور رویدادهای ۹۸ نشان می دهد که چگونه اتفاقات، دومینو وار روی دادند و سازمان به عنوان بزرگ ترین نهاد رسانه ای کشور چگونه در این مسیر عمل کرد. مسیری که ما را کارکشته تر از قبل در راه سال آینده قرار داد.
البته نقش راهبردی رئیس سازمان در این مسیر سخت، نقشی غیرقابل انکار است؛ کسی که همچون ستونی استوار، خود را در برابر مشکلات قرار می‌دهد و هر روز و هر لحظه سعی می‌کند کشتی عظیم خانواده رسانه ملی را در میان امواج خروشان دشمنان بیرونی و دنباله‌های داخلی آن‌ها و بی‌تدبیری‌ها و بی‌انصافی‌های دوستان در داخل و ... با آرامش، دقیق، اثرگذار و با کم‌ترین خطا به پیش ببرد.