از اولین روزی که برنامه «به خانه بر میگردیم» از شبکه پنج سیما که آن روزها شبکه تهران نام داشت روانه آنتن شد نزدیک به 20 سال میگذرد و این برنامه همچنان در سبد برنامههای مورد علاقه مخاطبان در وضعیت مطلوبی قرار دارد.
به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، این برنامه ترکیبی، زنده و خانواده محور که از شنبه تا پنجشنبه ساعت 17 پای ثابت برنامههای عصرگاه بسیاری از خانوادهها بوده و هست اکنون در فصل زمستان برای جلب نظر مخاطبانش تغییراتی را در برخی قسمتها ایجاد کرده که انگیزه ما برای تهیه گزارشی از پشت صحنه ضبط این برنامه و گفتوگو با گودرز عزیزی؛ تهیهکننده و محمد نظری و ژیلا امیرشاهی از مجریان این برنامه شده است.
نرسیده به سئول شمالی!
حوالی ساعت 16 یعنی تقریباً یک ساعت پیش از آغاز برنامه در استودیو جدید «به خانه برمیگردیم» حاضر میشویم. حدود یک هفته است که گروه برنامهساز به این محل نقل مکان کردهاند و نورپردازان و تصویربرداران دقایقی قبل از شروع برنامه مشغول آخرین بررسیها هستند و گودرز عزیزی به عنوان تهیهکننده برنامه، کنداکتور به دست در حال واکاوی بخشهای مختلف برنامه امروز است. اینجا استودیویی است وسیع که سعی شده با نشانهگذاریهایی از جنس خانههای ایرانی، حس صمیمیت را به مخاطب انتقال دهد. اگر روبهروی فضای استودیویی بایستیم در منتهی الیه سمت چپ، آشپزخانه این خانه قرار دارد. کارشناس آشپزی با لباس مخصوص، مواد لازم برای آموزش غذای امروز را روی کانتر به ردیف چیده است؛ قابلمهها روی گاز هستند، دمنوش روی کتری قل میزند و همه چیز برای شروع برنامه آماده است.
در کنار آشپزخانه، فضایی قرار دارد که با یک صفحه نمایش بزرگ و یکدست مبلمان جمع و جور میزبان کارشناسان برنامه است. رنگهای حاکم بر این فضا از ترکیب دو رنگ زرد و بنفش تشکیل شده. البته فضایی سنتی نیز برای گفتوگوی مجری با کارشناس در نظر گرفته شده که سنتیتر است و جنب این فضا قرار گرفته است. در کنار آن، اتاق کودک با وسایل مخصوص آن چیده شده است. آخرین بخش که در منتهیالیه سمت راست استودیو قرار گرفته مربوط به بخش آموزش هنری برنامه است.
با اعلام مدیر صحنه مجریهای برنامه آماده اجرا میشوند و آغاز قسمت دیگری از برنامهای با پشتوانه 20 سال ارتباط دو سویه با مخاطبانی در سراسر ایران. ژیلا امیرشاهی و محمد نظری تیم دو نفره اجرای امروز برنامه هستند. با تسلطی مثال زدنی آغازگر برنامه میشوند بعد از پلاتوی اولیه چهار دوربین در عرض چند ثانیه تغییر موضع میدهند و در موقعیتهای جدیدی قرار میگیرند تا بخش آشپزی برنامه روانه آنتن شود. حرکتهای سریع دوربینها مابین بخشهای مختلف برنامه حس پویایی و زنده بودن را دو چندان میکند.
بیست سال است که همراه با خانوادهها «به خانه برمیگردیم»
«به خانه برمیگردیم» در آخرین نظرسنجی که در میان برنامههای سیما انجام شد موفق به کسب رتبه بسیار خوبی از سوی بینندگان شد. این موضوع، تکلیف را برای گروه سازنده این برنامه کمی سنگینتر کرد. گودرز عزیزی تهیهکننده برنامه در این باره میگوید: «این برنامه از ابتدا نیز نگاهش بر این مسئله متمرکز بود که بتواند در کنار خانوادهها و در تعامل با آنان باری از دوش آنها بردارد. چهار بخش آشپزی، سلامت، بحث کارشناسی و آموزش هنری از آغازین روزهای پخش از اجزای ثابت برنامه بودهاند. البته بنا به موضوعات و مناسبات روز مباحث و مهمانانی اضافه میشوند. بنابراین، فکر کردیم چه میتوانیم بکنیم که این چهار بخش تعامل ما را با بینندهها بیشتر کند. همچنین «برگشتن به خانه» از مسائلی است که سالهاست ما خانوادهها را به آن ترغیب میکنیم و از جمله مزایای نسبی رقابتی ما با دنیا امروز در حوزه خانواده است که توانسته در جامعه ایرانی خود را نشان دهد و نوعی ارزش تلقی شود.
محمد نظری میگوید: تصمیم گرفته شده به طور موقت برنامه «به خانه برمیگردیم» از یک استودیو دیگر روانه آنتن شود با این نگاه که استودیو قبلی این برنامه که سالها در اختیار گروه سازنده بوده در فضایی جدید بازسازی شود. هر نوع جابهجایی، تغییراتی با خود همراه دارد. در دکور جدید همه عوامل تلاش میکنند خود را با وضع موجود وفق دهند؛ اما اینکه آیا بیننده تفاوتی را با گذشته احساس میکند یا خیر به نظرم قضاوتش زود است. امیدوارم در روزهای آتی روال حضور ما در استودیو جدید هموارتر شود، موانع فنی کمتر شود، کیفیت تصاویر و رنگ ولعاب برنامه بهتر شود به گونهای که نگاه مخاطب را از تغییرات ایجاد شده برنگرداند؛ اما در خصوص مهمانها باید گفت که با همان روال گذشته مهمانان دعوت میشوند. امیدوارم دور جدید برنامه با افزودن بخشهایی در قالب پلیبک تقدیم مخاطب شود. این پلیبکها در ابعاد متفاوت موسیقایی و تصویری و در قالب رخدادهای اجتماعی، فرهنگی و هنری قابل ارائه است.
اولویتهای برنامه و نگاه به فضای مجازی در خانواده
عزیزی ادامه میدهد: از جمله اولویتهای ما برای تغییرات کمّی و کیفی و به روز شدن این بود که برنامه را با توجه به واقعیتهای حاکم بر خانوادههای امروزی متحول کنیم. به صورت مصداقی یکی از این تغییرات، ورود فضای مجازی به بستر خانوادهها بود. بر این اساس، هر دو هفته یک بار به بحث کارشناسی درباره تهدیدها و فرصتهای آن میپردازیم. احترام به قانون، پرورش نسل سالم که به بحثهای متعدد در حوزه سلامت برمیگردد، معیشت خانواده از نظر مولد بودن اعضای خانواده، همچنین توجه به کودکان و سالمندان در خانواده در کنار ابراز محبت و تولید عاطفه از جمله اولویتهای این برنامه است. از ترکیب این مسائل در حوزه کارشناسی به شش موضوع میرسیم. اولین مسئله ترویج سبک زندگی ایرانی - اسلامیبود که معتقدیم در منظر عمومی تعامل برنامه با خانوادهها میتواند به ترسیم این سبک از زندگی کمک شایانی کند. نگاه به بحث اشتغال خانوادهها با تکیه بر آموزشهای هنری برنامه و استفاده از این آموزشها برای داشتن خانوادهای مولد از دیگر موضوعات برنامه است. همچنین قانونمداری و ذیل آن حقوق شهروندی که در جامعه امروز هر یک از ما به نوعی با آن مواجهیم یکی از محورهای برنامه ما شد. نکته مهم این بود که هیچ خانوادهای در کشور نیست که دچار مسئله تعلیم و تربیت نباشد چه خودش چه فرزندش. بنابراین، تعلیم و تربیت هم یکی از بسترهایی است که در برنامه به آن میپردازیم و تلاش کردهایم هر هفته، یک روز به بحث کارشناسی درباره این موضوع بپردازیم.
تغییر ذائقه مخاطب و حضور برنامه در کانالهای مجازی
تهیهکننده «به خانه بر میگردیم» از تغییر ذائقه مخاطب میگوید و ادامه میدهد: با افتخار میگویم امروز در بخشهای مهارتهای کارآفرینی، مشاور خانواده و تعلیم و تربیت بیشترین پیامکها را داریم در حالی که در گذشته در بخش آشپزی بیشترین پیامها را داشتیم. این تغییر ذائقه و توجه به مسائل کارشناسی و پیگیری بحثهای تخصصی، نقطه روشنی در کارنامه ما به شمار میرود.
او همچنین به این نکته اشاره میکند که: وقتی من تهیهکنندگی برنامه را از گروه پیشین تحویل گرفتم متوسط پیامها و بازدید از کانالها و صفحات برنامه در فضای مجازی به این شکل نبود که به لطف الهی و با تشکر ویژه از دوستانی که در سطوح مختلف مدیریتی و برنامهسازی برای این برنامه زحمت کشیدهاند به این نقطه رسیدیم. بر این باور هستم که ما میراث دار زحمات بسیاری از دوستانی هستیم که برنامه را در دورههای مختلف راهبری کردهاند. تلاش ما این بوده که با دیدن نیازهای امروزی جامعه ایرانی از طریق نظرسنجی و ارتباط دوسویه با مخاطبان به تعامل هرچه بیشتر با خانوادههای ایرانی بپردازیم. کانال مجازی برنامه در پیامرسان سروش (با توجه به محدودیتهای موجود و بار اقتصادی مصرف اینترنت برای خانوادهها) نزدیک به 95 هزار عضو دارد. ما پیامکها را تحلیل میکنیم و با بررسی پیش شماره تلفنها و پیامکهای ارسالی متوجه میشویم که بیشترین مخاطبان برنامه از کدام استانها هستند و نیازشان در حوزههای مختلف چیست. این مسئله، راه را برای ما روشنتر کرده است.
سیاستگذاریهای فصلی برنامه
عزیزی درباره سیاستگذاریهای این برنامه در مقاطع زمانی میگوید: یکی از نکاتی که ما به آن توجه ویژه داریم سیاستگذاری فصلی برنامه است. آن هم به این صورت بوده که به عنوان مثال در تابستان سفرها بیشتر میشود. بنابراین، به بحث ارتوپدی در حوزه سلامت بیشتر پرداخته میشود؛ اما در زمستان به دلیل بحث وارونگی هوا و پیامدهای آن، بحثهای پزشکی بیشتر در خصوص ریه و مشکلات آن است یا در فصل زمستان اولویت هنری ما آموزش بافتنی است.
او ادامه میدهد: ما به این نتیجه رسیدهایم که با تمام سازمانها و دستگاههای متولی حوزه خانواده در باب بحث فرهنگسازی در موضوعات مختلف همفکری کنیم. بنابراین، به عنوان مثال در بحث سلامت مشخص شد بحث فشار خون و چاقی از جمله اولویتهای جامعه ماست و البته در بحث سلامت در شاخههای مختلف آن که شامل غذا، دارو، درمان و ... میشود اعتقاد ما بر این بوده که پیشگیری بر درمان اولویت دارد. در بخش هنری نیز معرفی و آموزش هنرهای مختلف مورد نظر بوده و اگر کنداکتور یک سال اخیر را بررسی کنید متوجه میشوید که هیچ هنری نبوده که به آن توجه بیشتری شده باشد. در حقیقت مباحث هنری از تنوع موضوعی مناسبی برخوردارند.
تغییراتی که در استودیوی جدید ایجاد شد
عزیزی درباره تغییراتی که با تغییر استودیو در برنامه حاصل شده؛ میگوید: این جابهجایی و تغییر استودیو باعث شد ضرباهنگ برنامه را سریعتر کنیم. یکی از دغدغههای گذشته ما در حوزه مدیریت این بود که برنامه از حالت سکون خارج شود. ما پنج نشانه ثابت در برنامه داریم؛ نام برنامه «به خانه بر میگردیم»، اجرای زنده، پخش عصرگاهی برنامه، وجود چهار بخش ثابت و مجریهایی که بیننده سالهاست با آنها آشناست. بنابراین، از این پنج ظرفیت باید به نحوی استفاده میکردیم که به برنامه پویایی دهیم. فکر کردم فضای جدید این امکان را به ما میدهد که از ظرفیت فنی برنامه بهتر استفاده کنیم.
این تهیهکننده به بحث فنی برنامه اشاره میکند: از این نظر در بحث فنی کارهایی انجام دادهایم، از جمله اینکه امروز برنامه به صورت HD تولید میشود، دوربینها بیشتر شده و رفت و برگشتها قویتر، از کارگردان هنری در برنامه استفاده کردهایم و این مسائل همه سبب شده که چینش ما، ضرباهنگ سریعتری پیدا کند.
دکور در استودیوی جدید
تهیهکننده در این باره میگوید: تا اینجای کار هم مدیر جدید شبکه، بیشترین همراهی را با ما نشان داده است. تصمیم گرفته شده تا پایان سال در این استودیو باشیم؛ اما همه سعی ما بر این است تا در دکور جدید اولویتها و نشانگان خانواده رعایت شود به گونهای که حس فضای خانه به مخاطب القا شود. مطمئنم که سقف حرکت ما و محدوده پرواز ما برای رسیدن به نقطه مطلوب هنوز جا دارد؛ اما همه تلاش گروه برای پیمودن و حرکت در مسیر کمال است.
همچنین در نظر گرفتن فضایی به عنوان اتاق کودک برای مباحث کارشناسی پیرامون این موضوع، بحثهای مربوط به حوزه سلامت در اتاق مربوط به کارشناسی که از یک صفحه LCD برخوردار است و میتوان برای نشان دادن برخی تصاویرِ مرتبط با بحث از آن استفاده کرد، بزرگتر شدن بخش آشپزی برای رفت و برگشتهایی که به ضرباهنگ برنامه سرعت میدهند و ... فضایی ایجاد کرده که حس خانه کمیبیشتر القا شود. اما طبیعی است که هنوز نواقصی در رنگ، چینش و فضا داریم که نیاز به مشورت دارد تا به نتیجه برسیم. در همین یک هفته که از جابهجایی گذشته از طراحان صحنه و دکور دعوت کردهایم تا در این زمینه پیشنهاد بدهند.
اهمیت اجرا در برنامههای گفتوگو محور و ترکیبی بر کسی پوشیده نیست. در بسیاری از برنامههای تلویزیونی مجری به عنوان بِرند یا همان نشان برترِ آن برنامه تبدیل میشود. برنامه «به خانه بر میگردیم» سالها با دو گروه دو نفره اجرا و روانه آنتن شد: ژیلا امیرشاهی، محمد نظری، قاسم بینیاز و راحله امینیان؛ اما چندی است سه مجری دیگر یعنی خانمها فاطمه راد، پورابراهیم و بسطامیبه این گروه اضافه شدهاند. ژیلا امیرشاهی یکی از مجریانی است که تقریباً از اوایل پخش «به خانه بر میگردیم» در این برنامه حضور داشته است. او میگوید: مجریان ابتدایی این برنامه، خانم درودی و آقای آتشافروز بودند و بعد از آنان، من تا به امروز بهعنوان مجری در این برنامه حضور داشتهام. ژانر کاری من در ابتدا ادبی بود و عنوان شغلیام نیز گویندگی رادیو است؛ اما بعد از رفتن خانم بیدمشکی از «سیمای خانواده» به خواست مدیران وارد برنامههای خانوادگی شدم. علاقهام مثل همان روزها برنامههای ادبی است و اگر تا امروز در این برنامه باقی ماندهام در کنار علاقه خودم، خواست مردم بوده است. در شبکه سلامت و رادیو هفت نیز فعالم و کارم را دوست دارم.
محمد نظری مجری قدیمی این برنامه نیز میگوید: «به خانه بر میگردیم» در زمان تأسیس خود در آبان 78 با نگاه تصویر کردن خانه ایرانی به صورت زنده روانه آنتن شد. آن زمان ما برنامه آشپزی به صورت زنده نداشتیم و این برنامه مبدع آن بود. «به خانه بر میگردیم» طی این 20 سال فراز و فرود بسیاری داشته؛ اما برآیند غالب آن مثبت بوده، حتی اگر مخاطب کلی تلویزیون با ظهور فضای مجازی کاهش پیدا کرده باشد، «به خانه بر میگردیم» همچنان اغلب مخاطبانش را حفظ کرده است. اگر امسال برنامههای «نود» و «به خانه بر میگردیم» همچنان پیشتازند، موضوع جدیدی نیست، چون حدود دو دهه است که این دو برنامه به عنوان برنامههای ثابت سیما همین آمار را حفظ کردهاند. امیرشاهی درباره ویژگیهای یک مجری موفق میگوید: مجری زمانی ماندگار میشود که برخلاف شئونات جامعه عمل نکند. تصور نکند چون جلو دوربین است رفتارهای غیرعادی و بپربپرهای غیرمعمولی جواب میدهد. خیر، مردم کسی را میپسندند که احساس کنند چیزی را که جلوی دوربین نشان میدهد، واقعاً شخصیت اصلی خودش است. مجری موفق باید صبور، به روز، کتابخوان و باسواد باشد. اینکه چند درصد به ظاهر میرسد و در کنار آن چه مقدار به اندیشه و ذهنیت و سواد خود اهمیت میدهد نکته مهمی در برقراری ارتباط مجری با مخاطبان برنامه است.
آیا ژانر کاری هر مجری باید مشخص باشد؟
امیرشاهی در این خصوص پاسخ میدهد: از دید مدیران، هر مجری باید در یک ژانر کاری فعالیت کند؛ اما به نظر من اینگونه نیست. مجری توانا میتواند برنامههای مختلفی را اجرا کند. من به دلیل علاقهای که به برنامههای ادبی دارم و نیز لحن اجرایم، در شبکه رادیویی فرهنگ فعالیت میکردم. به همین دلیل در شب یلدا مدیر شبکه پنج از من خواست که در ویژه برنامه این شب حافظخوانی کنم. او ادامه میدهد: به نظرم مجری خانمیکه برنامههای خانوادگی را اجرا میکند باید مادر باشد. این مادر بودن در درک مسائل مربوط به تربیت فرزند، بحثهای مختلف کارشناسی و موضوعات خانوادگی ... اثرگذار است. در برنامههای ادبی مجری باید مطالعات ادبی داشته باشد. مؤسس این برنامه همیشه میگفت: «به خانه بر میگردیم» مانند نفس کشیدن است؛ تکراری است؛ اما تنوع مهمانها سبب میشود که اگر مخاطبی به عنوان مثال گفتوگوی اول را دوست ندارد، بخش دوم را ببیند و این اتفاقی بود که سبب شد طی سالها «به خانه بر میگردیم» همچنان ماندگار باقی بماند.