نشست «غزه در جنگ روایت‌ها؛ تحلیل بازنمایی اخبار غزه با تاکید بر عملکرد صداوسیما» با حضور دکتر اردشیر زابلی زاده، عضو هیات علمی دانشگاه صداوسیما و پژوهشگران مرکز تحقیقات صداوسیما برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، در ابتدای نشست دکتر امید جهانشاهی، مدیر گروه آینده پژوهی و سیاست گذاری رسانه اداره کل مطالعات رسانه وارتباطات مرکز تحقیقات با اشاره به اهمیت موضوع غزه گفت: کشتار حدود 34 هزار انسان بی گناه و مظلوم در مدت چند ماه حقیقتاً جنایت بزرگی است که در قرن بیستم نیز کم‌سابقه بوده است. این کشتار که از آن به درستی به نسل‌کشی نیز تعبیر شده است باعث اعتراضات گسترده جهانی مردم در قاره‌های مختلف شده است؛ یعنی نه فقط مردم در کشورهای اسلامی و یا چند شهر بزرگ جهان بلکه شاهد تجمعات اعتراضی در کشور کلمبیا در امریکای جنوبی و همچنین در کشورهای آفریقایی بوده‌ایم. این میزان از اعتراض یهودیان امریکا به جنایات صهیونیست‌ها در تاریخ اسراییل هم بی سابقه است. این حوادث چند ماه اخیر از زوایای مختلف قابل بحث و بررسی است، از منظر تحلیل سیاسی، از منظر نظامی، از زاویه تحولات اقتصادی. در این جلسه از منظر رسانه‌ای به این حوادث می‌پردازیم.
در ادامه دکتر اردشیر زابلی زاده، دانشیار گروه ارتباطات دانشگاه صداوسیما، ضمن تایید اهمیت بررسی این حوادث از جنبه‌ها و زوایای مختلف گفت: این تحلیل‌ها به یکدیگر کمک می‌کنند. تحلیل نظامی‌به تحلیل رسانه‌ای کمک می‌کند. مثلاً این عملیات اخیر وعده صادق نشان داد که گنبد آهنین که این‌قدر روی شکست‌ناپذیر بودن آن مانور می‌دادند، آن‌قدرها هم شکست‌ناپذیر نیست. رسانه‌های ما هم به نوعی در ساختن این ذهنیت که گنبد آهنین سپر شکست ناپذیری است، تاثیر داشتند. اما عملیات وعده صادق حقیقت را در مورد این گنبد نشان داد و خودشان هم اعتراف کردند.
وی اظهار کرد: آنچه در این حوادث مهم بود. روایت‌سازی است که من خیلی روی آن تاکید دارم. دیگر دوران اینکه ما صرفاً به عناصر خبری و سبک خبری احاطه داشته باشیم و کار رسانه‌ای بکنیم گذشته است. این دیگردر جنگ رسانه‌ای امروز پاسخگو نیست. امروز بواسطه تکثر رسانه‌ای و گسترش فضای مجازی دیگر اتکا به عناصر خبری و تنظیم سنتی اخبار در جنگ رسانه‌ای کافی نیست. امروز دوران روایت‌سازی است و کسی برنده است که روایت بسازد و روایت خودش را القا کند. یعنی داستان بسازد، یک داستان با همه عناصر و جنبه‌هایش که قانع کننده باشد.
در هفتم اکتبر، رسانه‌های اسراییلی و رسانه‌های بزرگ غربی که مدافع اسراییل هستند از همان آغاز رویداد روایت‌سازی را شروع کردند. آنها این روایت را ساختند که "تروریست‌ها به مردم بی‌دفاع اسراییل حمله کردند و کشتند، کودکان را آتش زدند و تجاوز کردند". روایت اول را اینطور شکل دادند. توجه داشته باشیم که در ساعات اولیه رویداد، مخاطب تشنه خبر است و نه تحلیل. رسانه‌های اسراییلی مدام خبر جعلی ساختند و روایت جعلی را شکل دادند که مثلاً حماس چند کودک را آتش زد و تجاوز کرد و هیچ مدرک و سند و شاهدی هم ارائه نمی‌کردند. چون برای این رسانه‌ها سند مهم نبود، بلکه ساختن روایت به منظور ایجاد خشم در افکار عمومی علیه حماس مهم بود. آنها با اخبار اولیه ذهن مخاطب را ساختند.
دکتر زابلی زاده افزود: ما چون نمی‌توانیم در اسراییل خبرنگار داشته باشیم از خبرگزاری‌ها استفاده می‌کنیم اما واقعیت این است که خبری که آسوشیتدپرس منتشر می‌کند بر اساس یک چارچوب‌بندی است که از قبل برای خبرنگار تعیین شده است. ابتدا سیاست و چارچوب و نحوه روایت را به خبرنگار می‌دهند و خبرنگار بر آن اساس زاویه دوربین و روایت خودش را تنظیم می‌کند. آنها با این چارچوب، اخبار و روایت سازی خود را شکل دادند که نقطه شروع ماجرا "تجاوز و جنایت حماسِ تروریست" است. یک عکس از کودک سوخته شده به نمایش در نیامد. چون برای روایت ساختن سند مهم نیست بلکه به خبر جعلی نیاز بود که خبر جعل کردند روی آن مانور دادند و خیلی‌ها هم در دنیا باور کردند، چون همه رسانه‌های خبری بزرگ غرب هم با اسراییل همسو بودند و در این روایت‌سازی جعلی همراهی کردند. فضای مجازی باعث شد نتوانند افکار عمومی را به نحو مورد نظر خودشان مدیریت کنند. این تجمعات و اعتراضات گسترده جهانی که ایجاد شد به خاطر تولید محتوای مردمی در اعتراض به کشتار وسیع کودکان غزه در فضای مجازی بود. مردم در فضای مجازی اجازه ندادند که رسانه‌های بزرگ خبری روایت خودشان را بر افکار عمومی غالب و حاکم بکنند. این اعتراضات گسترده در شهرهای مختلف جهان نشان دهنده همین است.
وی گفت: البته باید به عملکرد الجزیره هم در اینجا اشاره کنم. رسانه‌های اسراییلی تلاش زیادی کردند تا القا کنند بیمارستان شفا را خود حماس زده است. الجزیره خیلی حرفه‌ای و مستند نشان داد و به همه دنیا اثبات کرد که زدن بیمارستان شفا نمی‌توانسته است کار موشک های حماس باشد و کار خود اسراییل است. الجزیره حرفه ای عمل کرد و در این جنگ رسانه‌ای پیروز شد و این خیلی اسراییلی‌ها را عصبانی کرد.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: ما برای خبر نیاز به استایل بوک داریم. باید کتابچه راهنمای دقیقی وجود داشته باشد که به خبرنگاران نشان دهد در پوشش رویدادهای مختلف مثل جنگ، و یا حوادث طبیعی مثل سیل و زلزله، مدیریت تصویر قربانیان چگونه باشد. نوع مواجهه خبری باید چگونه باشد. در جنگ تحمیلی که تازه کار خبرنگاری را آغاز کرده بودم و هنوز دانش ارتباطات را هم هنوز نیاموخته بودم، به تدریج و بر اثر تجربه به این رسیده بودیم که برای نشان دادن تصویر شهدا و پوشش عملیات‌ها باید نوعی مدیریت تصویر را داشته باشیم. تیم‌های خبری را بر این اساس مدیریت می‌کردیم در حالیکه هنوز دانش خبری زیادی هم نداشتیم. امروز که الحمدالله این دانش و مطالعات در حوزه ارتباطات و خبر در دانشکده‌ها هست باید روی این کتابچه راهنما یا همان استایل بوک خیلی کار کنیم و همچنین در مورد گرافیک خبری که در القای پیام بسیار تاثیر دارد. در جنگ رسانه‌ای و در القای یک روایت، گرافیک و رنگ و فونت خیلی مهم هستند. امروز جنگ رسانه‌ای به نوعی جنگ شناختی هم است. باید در گرافیک به علوم شناختی هم توجه داشته باشیم.
در بخش دوم نشست، حضار به بیان سوالات و دیدگاههای خود درباره جنگ رسانه‌ای و روایت‌سازی خبری پرداختند و دکتر زابلی زاده به سوالات پاسخ گفت.