به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، در ابتدای جلسه، دکتر آزاده سالمی، مدیر گروه علوم شناختی و اثرسنجی اداره کل سنجش مخاطب، با اشاره به تقارن برگزاری نشست با ایام بزرگداشت پیروزی انقلاب اسلامی و تاکید بر اینکه برنامه «جهان آرا» یکی از برنامه های شاخص صداوسیما با محوریت گفتمان انقلاب اسلامی‌به شمار می رود، اظهار کرد: مطالعات در حوزه اثرسنجی و علوم شناختی نشان می دهد که هدف از پرداختن به این مباحث در رسانه، برخلاف تصورات قالبی رایج در خصوص علوم شناختی و اثرسنجی، شناخت انواع عوامل تعیین کننده در اثر بخشی پیام رسانه است. به لحاظ روش شناختی نیز پژوهش های علوم شناختی به حوزه های آزمایشگاهی و عصب شناختی محدود نمی شوند و زبانشناسی شناختی یکی از حیطه های اصلی علوم شناختی است که نتایج کاربرد آن در تحلیل گفتمان شناختی برنامه «جهان آرا» در این نشست ارائه می شود.
صادق یزدانی، مدیر شبکه افق سیما در سخنان خود، با تاکید بر اهتمام برنامه «جهان آرا» به مجموعه راهبردهای محتوایی سند تحول رسانه ملی که نقد غرب و غربزدگی یکی از آنهاست، این برنامه را از مهمترین و پیشروترین برنامه های گفت وگو محور سیاسی سازمان دانست که متناسب با ماموریتهای شبکه افق، موضوعات متنوع را از منظر سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، محل بحث و گفتوگوهای صریح و چالشی قرار میدهد.
این برنامه که حاصل زحمات مدیران و گروههای برنامه ساز در دورههای مختلف است، تلاش می کند با نگاهی تحلیلی و در عین حال پیشرو، مسائل و رویدادهای روز و همچنین جریان های عمومی‌کشور را مورد توجه قرار دهد و در راه تبیین حقایق و حل مسائل فعالیت کند. وی با اشاره به تاثیر برند برنامه «جهان آرا» بر مباحثی که ممکن است مهمانان مطرح کنند، تاکید کرد؛ رویکرد «جهان آرا» این است که نسبت به اتفاقات و موضوعات روز، در خط اول آگاهی بخشی فعالیت کند. این رویکرد پیشرو نباید با تحلیلها و اطلاعات تکمیلی که پس از آن منتشر میشود، قضاوت شود.
در ادامه، دکتر مهرزاد بهمنی، پژوهشگر مرکز تحقیقات، به ارائه نتایج پژوهش «بازنمایی غرب در برنامه جهان آرا با رویکرد گفتمان شناختی» پرداخت. وی توضیح داد در شرایطی که گفتمان لیبرال- دموکراسی غربی و نظام سلطه بر آمده از آن، با بهره گیری از ظرفیتهای نرم افزاری رسانه ها، اقتصاد قدرتمند، نفوذ در سازمان‌های بین المللی و قدرت نظامی‌به عنوان گفتمان مسلط جهانی، به توسعه و استقرار نظام جهان بینی خود می پردازد؛ گفتمان انقلاب اسلامی، می کوشد با تکیه بر دال های هویت بخش خود و به پشتوانه ایمان مذهبی، طرحی نو در اندازد و با تاکید بر مفاهیم هویت ساز، به منازعه با گفتمان غرب بپردازد. این پژوهش با روش تحلیل گفتمان شناختی (الگوی تئون ون‌دایک) در صدد بود تا نشان دهد که شناخت و باورهای ذهنی مخاطبان، چگونه تحت تاثیر زبان قرار می گیرند و نقش رسانه ها در ایجاد کلیشه و شکل گیری تصویر قالبی در مخاطبان چیست؟ به این منظور برنامه جهان آرا در سه سطح صوری، معنا و استدلال، تحلیل و مشخص شد که نحوه تثبیت و استقرار «گفتمان انقلاب اسلامی» و به حاشیه راندن «گفتمان غرب» در این برنامه به چه نحو است.
دکتر بهمنی با توجه به نتایج پژوهش توضیح داد: برنامه «جهان آرا» به کمک تمهیدات زبانی همچون واژگان مثبت و منفی، سوژه های مثبت و منفی متن، برچسبها و قیود متنی، ساخت زبانی، صورت های گفتمانی، استعاره، کنایه، معانی ضمنی، مقوله بندی، ایجاد فاصله، توصیف، استناد، ابهام، حسن تعبیر و... در چارچوب مربع ایدئولوژیک ون‌دایک به تصویرسازی از غرب می پردازد تا به این شیوه، شناخت مخاطبان را تحت تاثیرقرار دهد و از رهگذر آن اهداف گفتمانی برنامه را که در چشم انداز گفتمان انقلاب اسلامی تعریف شده است، محقق سازد.
وی در همین زمینه اضافه کرد؛ تصویر ارائه شده از غرب در برنامه «جهان آرا» بر انسان محوری و تضعیف ارزشهای الهی، دموکراسی و انقیاد سوژه در کشورهای غربی، امپریالیسم، جهان گستری و تروریست پروری این نظام متمرکز است. در این برنامه نظام سلطه به عنوان «دیگری» در تقابل با تمدن نوین اسلامی، تمدنی شکست خورده معرفی می شود که گفتمان انقلاب اسلامی، نظم و چهارچوب بنیادی آن را در جهان و منطقه به چالش کشیده و یکی از عواملی است که افول و زوال تدریجی گفتمان غرب را موجب شده است.
در ادامه، عوامل برنامه به تبیین دیدگاه های خود پرداختند. محمد مهدی قادری، تهیه کننده فصل دهم «جهان آرا» و از سردبیران فصلهای پیشین، با اشاره به اهتمام برنامه به بررسی سریع، صریح و صادقانه موضوعات روز و مسائل محل ابتلای جامعه و تاکید بر رویکرد تحلیلی و آگاهیبخش آن با محوریت گفتمان انقلاب اسلامی، توضیح داد : «جهان آرا» هیچگاه به دنبال دفاع کورکورانه از مواضع و دیدگاههای خاصی نبوده است و طیفی از دیدگاهها را ذیل گفتمان انقلاب اسلامی‌پوشش می دهد؛ در عین حال، توانایی و ظرفیت همه افراد در تبیین و دفاع از این گفتمان، یکسان نیست و این امر، لزوم تفکیک قائل شدن بین سخنان میهمانان برنامه را با موضع مجری و بخشهای تولیدی برجسته می سازد.
مهراد نجفی، سردبیر برنامه «جهان آرا» نیز تاکید کرد: این برنامه، مخاطب خاصی دارد و با برنامه های متعدد دیگری که مخاطبان عام را مد نظر قرار می دهند، متفاوت است. هویت «جهان آرا» در پیگیری گفتمان اصیل انقلاب اسلامی تعریف می شود و در این مسیر، موضع خنثایی ندارد و انتخاب مهمان ها متناسب با هویت برنامه صورت می گیرد. در عین حال در برخی از قسمت ها، به ویژه در مناظره ها، مهمانانی از طیفهای فکری و گفتمانهای متفاوت به برنامه دعوت شده اند. همچنین گاه از زبان مجری، پرسشهایی مطرح می شود که با دیدگاه سیاسی او متفاوت است، اما برای طرح پرسشها و دیدگاههای رقیب، ضرورت دارد. محمدرضا باقری مجری فصل جدید برنامه، با تشکر از مرکز تحقیقات و مجری و تیم تولید فصل های هشتم و نهم که پژوهش معطوف به مطالعه آنها بود، پیشنهاد کرد، فصل جدید برنامه نیز مورد مطالعه قرار گیرد.
علی گنجی، مدیر گروه سیاسی شبکه افق در سخنان خود تاکید کرد: وقتی انقلابی رخ میدهد، فیلسوفان برجسته آن را می سرایند و توصیف می کنند. اما مظلومیت انقلاب اسلامی این است که چنین اتفاقی برایش رخ نداده. برنامه «جهان آرا»، فرصتی است تا انسان برساخته انقلاب اسلامی، خود را توصیف و تشریح و در مقابل گفتمان های قدرتمندی که سعی دارند آن را سرکوب کنند، از خود دفاع کند. انسان انقلابی، خیالی و شعاری نیست؛ بلکه بهشدت انضمامی، فعال و تاثیرگذار در جهان است. امام خمینی (ره)، حاج قاسم سلیمانی و سایر شهدا از جلوههای عالی انسان انقلابی هستند. انسان انقلاب اسلامی، ایران دوست ترین انسان جهان است چون برای یک وجب از این خاک، جان می دهد.
در پایان نشست، دکتر سیدعلی موسوی مدیرکل سنجش مخاطب، با آرزوی توفیق برای همکاران در شبکه افق تاکید کرد این شبکه پرچمدار بسیاری از فعالیت های دشوار، در دورهای است که به فرموده رهبر معظم انقلاب، فتنه در بخشهای مختلف جامعه و زندگی رسوخ کرده است.