از دهه‌های دور و حضور بزرگانی چون زنده یادان علی حاتمی، نادر ابراهیمی و ناصر تقوایی در پشت دوربین سریال‌های تلویزیونی دهه 50 خورشیدی که بگذریم ظرف چهار دهه مجموعه‌سازی پس از انقلاب هم فیلم‌سازان بسیاری به قاب شیشه‌ای دوست داشتنی روی خوش نشان دادند و توان خود را در کارگردانی در این زمینه محک زدند.

به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، اگر بخواهیم دهه به دهه و بر اساس تقدم و تأخر زمانی پیش برویم باز هم نام علی حاتمی فقید به عنوان یکی از نخستین سینماگرانی که برای تلویزیون متحول شده پس از پیروزی انقلاب، سریال ساخت به چشم می‌خورد. مجموعه دیدنی و ماندگار«هزار دستان» که نسل‌های متمادی با آن خاطره دارند حاصل همین اولین همکاری تلویزیون پس از انقلاب ( که به سیما تغییر نام داده بود ) با علی حاتمی‌بزرگ بود که جمعه‌ها نیمه دوم سال 1367 روی آنتن می‌رفت. در همان سال بهروز افخمی سریال «کوچک جنگلی» را برای پخش از آنتن مهم چهارشنبه شب‌های آن روزهای تلویزیون آماده کرد که این مجموعه نیز از سریال‌های فاخر و خاطره انگیز تاریخ تلویزیون محسوب می‌شود.

اما در دهه 70 و پس از افزایش تعداد شبکه‌ها و ساعات پخش روزانه تلویزیون که به افزایش کمّی سریال‌سازی در سیما انجامید مهاجرت‌های هرازگاهی فیلم‌سازان عرصه سینما به تلویزیون هم قوت بیش‌تری گرفت. یکی از اولین مجموعه‌های تلویزیونی دهه 70 را که پاییز سال 1373 از شبکه یک سیما پخش می‌شد، اصغر هاشمی‌کارگردانی کرد که در دهه 60 شمسی با ساخت فیلم‌های دیده شده‌ای همچون«روزهای انتظار»، «در آرزوی ازدواج» ، «زیر بام‌های شهر» و«دو همسفر» جایگاه خود را در مقام یک فیلم‌ساز قابل اعتنا تثبیت کرده بود. «آپارتمان» نیز اثری خانوادگی با مایه‌های پر رنگ اجتماعی بود که تار و پود محکمی داشت و در عین حال اولین حضور تلویزیونی رضا کیانیان و امین حیایی هم به حساب می‌آمد که تا آن زمان نزد عامه مخاطبان آثار نمایشی، چهره‌های شناخته شده‌ای نبودند.  البته دومین و آخرین ساخته تلویزیونی این کارگردان، سریال«یک مشت پر عقاب» بود که از بهترین مجموعه‌های دهه 80 خورشیدی و از بهترین سریال‌هایی بود که با محوریت وقایع منتهی به انقلاب ساخته شده بودند.

مجموعه معروف دیگر،«دزدان مادر بزرگ» بود که به دست مهدی صباغ‌زاده، کارگردانی شد. مجموعه« دزدان مادر بزرگ» سریالی دوست داشتنی بود که با محور قرار دادن شخصیت یک مادر بزرگ گروگان گرفته شده به دست سه دزد ناشی و خوش طینت که از سر بیچارگی به آدم‌ربایی دست زده بودند ( بهروز بقایی، فرهاد جم و حبیب اسماعیلی) حس همذات پنداری غلیظی را در بینندگانش ایجاد می‌کرد.

نیمه دوم دهه 70 دو سریال مهم و فاخر تاریخی هم روی آنتن شبکه اول تلویزیون رفت که هر دو را مهدی فخیم‌زاده از استخوان خرد کرده‌های عرصه‌های متفاوت سینما، کارگردانی کرده بود. اولین مجموعه،«تنهاترین سردار» نام داشت که محدوده زمانی به خلافت رسیدن تا شهادت امام دوم شیعیان، حضرت امام حسن (ع) را پوشش می‌داد و از نظر کیفی مجموعه چندان موفقی از آب در نیامد و دومین سریال ساخته این کارگردان پرآوازه«ولایت عشق» نام داشت که سه سال پس از پخش مجموعه« تنهاترین سردار» یعنی در مهر سال 1379 در فهرست پخش شبانه دوشنبه‌های شبکه یک سیما قرار گرفت، مجموعه‌ای خوش ساخت بود که به شرح زندگی امام هشتم از دوران ولایت عهدی تا شهادت ایشان می‌پرداخت. البته فخیم‌زاده پس از کسب توفیق در ساخت این دو مجموعه، فعالیت خود را بیش‌تر روی تلویزیون متمرکز کرد و پنج مجموعه پلیسی«خواب و بیدار»، «حس سوم»، «بی‌صدا فریاد کن»، «ساختمان 85» و«فوق سری» نتیجه ادامه فعالیت این چهره تا اوایل دهه 90 خورشیدی به عنوان مجموعه‌ساز بود. آثاری که اولینشان یعنی« خواب و بیدار» یا به قول عامه مخاطبان سیما،« ناتاشا» از نظر کیفی، مجموعه‌ای خوب و واجد ارزش‌های نمایشی محسوب می‌شد.

احمد امینی، دیگر کارگردان شناخته شده سینما بود که از سال 1377 با مجموعه «تصویر یک رویا» که علی دهکردی و الهام پاوه نژاد بازیگران اصلی‌اش بودند کار خود را در مقام یک سریال‌ساز تلویزیونی آغاز کرد. امینی پس از این مجموعه که چندان چنگی به دل نزد و کندی ضرباهنگش مخاطب‌آزار بود هشت مجموعه«باران عشق»، «روز ایپریت»، «بیگانه‌ای در میان ما»، «اولین شب آرامش»، «بی گناهان»، «داوران»، «ماه و پلنگ» و«بیگانه‌ای با من است» را هم برای  تلویزیون ساخت که به‌جز«اولین شب آرامش» غالباً آثار موفقی نبودند، ولی در عین حال مشخص بود که اندیشه فیلم‌سازی تحصیل‌کرده و صاحب سبک پشت آن‌ها بوده است.

مسعود نوابی، محمدحسین لطیفی، همایون اسعدیان، کیانوش عیاری و حمید نعمت‌الله از دیگر کارگردانان عرصه سینما هستند که ظرف دو دهه گذشته به همکاری با تلویزیون روی آورده‌اند. از نوابی و تنها ساخته به یادمانده تلویزیونی‌اش، مجموعه طنز«دردسر والدین» که بگذریم، لطیفی و نعمت‌الله، کارنامه بسیار پربارتری در این عرصه داشته‌اند. محمدحسین لطیفی هم‌زمان با ساخت آثار بلند سینمایی، سریال‌های قابل اعتنای«همسایه‌ها»، «سفر سبز» و«وفا» را در کنار آثار متوسط‌‌ تر«پرده عشق» و«تنهایی لیلا» برای تلویزیون ساخته است و همایون اسعدیان هم که در مقایسه با سینما فعالیت به شدت محدودتری در عرصه تلویزیون داشته، یک سریال خوب و خاطره‌انگیز به نام‌«دوران سرکشی» را به فهرست چند صد سریالی تلویزیون اضافه کرده‌است. درست مثل کیانوش عیاری که با مینی سریال سفارشی«خانه به خانه» مهارتش را در عرصه مجموعه‌سازی به رخ بینندگان تلویزیونی کشاند و در ادامه، اثر فاخر و قابل دفاع«روزگار قریب» را برای شبکه سه سیما کارگردانی کرد. حمید نعمت‌الله هم با همان تک سریال فراموش نشدنی‌اش«وضعیت سفید» که پاییز و زمستان سال 1390 از شبکه سه سیما پخش می‌شد، یک شبه راه صد ساله را رفته و حتی اگر هیچ مجموعه دیگری هم برای تلویزیون نسازد، نامش در میان مجموعه‌سازان برتر تاریخ سریال سازی تلویزیونی، ماندگار است.

بی شک می‌توان به این فهرست، نام های کوچک و بزرگ دیگری را هم اضافه کرد که در این یادداشت از قلم افتاده‌اند، ولی در تعامل دو عرصه سینما و تلویزیون و نزدیک شدن هر چه بیش‌تر این دو عرصه، اثرگذار  بوده‌اند.

مازیار معاونی