رادیو به دلیل کارکرد سریع و بهموقع در اطلاعرسانی و سرعت بالایی که در انتشار اخبار دارد، یکی از مهمترین مراجع مهم خبری برای مخاطبان به شمار میرود. اداره کل اخبار صدا وظیفه اطلاعرسانی و نشر خبر را در رادیو برعهده دارد. اینکه بخشهای خبری رادیو تا چه حد بر اساس نیاز مخاطبان طراحی شدهاست و اینکه مخاطب تا چه حد میتواند اطلاعات مورد نظرش را از بخشهای خبری به دست آورد یا حتی تا چه اندازه در انتخاب خبرهای روز سهیم است، سوالاتی است که میشود در این حوزه مطرح کرد.
به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، در طبقه سوم ساختمان شیشهای در انتهای سالنی که اداره کل اخبار صدا در آنجا واقع شده، چند میز قرار دارد که جایگاه تحریریه خبر رادیو با گروههای مختلف فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، وزشی و... در کنار دو بخش خبری پیک بامدادی و پیک نیمروزی است. در آخرین اتاق سمت راست این سالن مدیرکل پخش اخبار صدا حضور دارد و تعامل مناسبی میان او و تحریریه به چشم میخورد.
سیدمهدی جعفری بیش از یک دهه، قائممقام اداره کل اخبار صداست. او بر این باور است که رادیو به دلیل سبکبالتر بودن و بیتکلف بودنش در ارسال خبر، چابکتر عمل میکند و از این رو بخش مهم از مخاطبان رادیو، خبر رادیو را با دقت دنبال میکنند.
وی با اشاره به بخشهای خبری رادیو میگوید: 105 بخش خبری روزانه در رادیو وجود دارد که 13 ساعت خبر را به خود اختصاص دادهاست.
جعفری به هشت شبکه خبری رادیویی اشاره میکند. شبکههای رادیویی ایران، جوان، فرهنگ، تهران، ورزش، سلامت، پیام و قرآن در ساعاتی از روز بخشی از آنتن خود را به خبر رادیو میسپارند و در این میان رادیو پیام با بیشترین بخش خبری به شکل 24 ساعته آنتن خود را به خبر اختصاص دادهاست.
قائم مقام اداره کل اخبار صدا با اشاره به ساعات پخش خبر از رادیو ایران، مهمترین بخشهای خبری را تشریح میکند: از ساعت 6 تا 24 خبر رادیو ایران را تأمین میکنیم که شامل خبر 6، 7، 8 (35 دقیقه)، 14(45 دقیقه)، 19، 21 (45 دقیقه) و 24 (30 دقیقه) است. بقیه شبکهها نیز به فراخور مأموریتشان چندین بخش خبری را به خود اختصاص میدهند.
جعفری با اشاره به دو بخش پرمخاطب خبری«پیک بامدادی» و«پیک نیمروزی» میگوید: برنامه«پیک بامدادی» به دلیل سابقه زیاد و نیروهای کارآمدش، همواره مورد توجه مخاطبان بودهاست. در این میان«پیک نیمروزی» نیز جایگاه خود را پیدا کردهاست، چرا که در این دو مجله خبری مهمترین حوادث ایران و جهان پایش و پس از بررسی ابعاد آن، متناسب با نیاز روز و مخاطب، تحلیل و بررسی میشود.
وی مهمترین ویژگی خبر رادیو را تقسیمبندی اخبار بر اساس مخاطب و نوع شبکه میداند و تصریح میکند: در کنار رادیو ایران که سیاستهای کلی نظام و اخبار عمومی را به خود اختصاص میدهد و با دو بخش خبر 8 و 14 یکی از بخشهای مهم خبر رادیوست، خبرهای دیگر در شبکهها، متناسب با مإموریت و نیازهایشان تولید و پخش میشود. قائم مقام اداره کل اخبار صدا میگوید: تلاش کردیم نوآوریهایی را برای مخاطبان به ارمغان بیاوریم که راهاندازی بخش فضای مجازی با نام صدانیوز از این جمله است. این کانال خبری به ما این امکان را میدهد که اخباری که فقط یک بار روی آنتن شنیده میشوند را مکتوب کنیم تا مورد بهرهبرداری قرار بگیرد. در زمانی که ما منبع خبر هستیم، مکتوب شدن خبر به کار ما اعتبار میبخشد.
جعفری در پاسخ به این پرسش که خبرها بر چه اساسی انتخاب و طبقهبندی میشوند، میگوید: این مسئله به چند بخش تقسیم میشود. اول اینکه وقتی سردبیر و تحریریه، خبرها را گزینش میکنند، حتما سیاستهای کلی رسانه را در نظر میگیرند. دوم اینکه آنها باید در چارچوب نظام مهندسی خبر طوری اطلاعرسانی کنند که مخاطب خسته و زده نشود و این اطلاعرسانی به طریقی صورت گیرد که مخاطب برای شنیدن آن مشتاق شود.
وی آموزش را عنصری مهم در ارتقای بخشهای خبری برمیشمرد و میگوید: تلاش کردیم با همکاری اداره کل آموزش سازمان، دورههای آموزشی برای تهیهکنندگان، سردبیران و گویندههای خبر بگذاریم و آنها موظفند پس از این دورهها خود را بهروز کنند و در فضای خبری دچار تکرار نشوند.
قائممقام اداره کل اخبار صدا در ادامه پاسخ به این پرسش که سیاست دو بخش مهم خبری نیمروزی و بامدادی درخصوص انتخاب اخبار و اولویتبندی آنها چیست، میگوید: متناسب با تعریفی که برای این دو بخش خبری وجود دارد، خبرها را انتخاب میکنیم. به این معنی که علاوه بر بیان اخبار روز، به حواشی آنها نیز میپردازیم و نیمنگاهی هم به حواشی خبرها داریم.
وی در ادامه با اشاره به این نکته که مخاطب یکی از محورهای اساسی این بخش خبری است، تصریح میکند: تلاش ما این است که با ارائه تحلیلهای متقن، مجموعهای متنوع از اخبار متنوع را به مخاطب ارائه دهیم.
جعفری در ادامه با اشاره به دشواریهای خبر رادیو یادآور میشود: رادیو همیشه در اقلیت دیده شدن بودهاست و این فضا برای عدهای که دوست دارند دیدهشوند خسته کننده میشود. هرچند در این اداره کل گویندگان و تهیهکنندگانی بودهاند که سالها در رادیو مانده و بازنشسته شدهاند و مخاطب آنها را فقط با صدایشان میشناخت.
قائم مقام اخبار صدا، کار کردن در این بخش خبری را بسیار دشوار میداند و میافزاید: نیروهای این گروه برای تولید برنامه خیلی وقت میگذارند و با علاقه خاصی به هم کمک میکنند تا هرچه زودتر، ماحصل آن از رسانه پخش شود. شاید همین روحیه همگرایی و همدلیاست که سبب شده بازتاب کارهایشان نیز به چشم بیاید.
وی جذب نیروهای جوان را یکی از مهمترین خواستههای خود برای چابک و چالاک و بهروز نگه داشتن فضای تحریریه بیان میکند و امیدوار است مسیر جذب نیروها در این اداره کل سرعت پیدا کند.
جعفری با اشاره به دو بخش«پیک بامدادی» و«پیک نیمروزی»، مهمترین ویژگیشان را مردمیبودن موضوعات میداند و تاکید میکند: شاید ما تنها برنامه خبری در رادیو باشیم که چنین ارتباطی با مردم برقرار کردهایم و طوری شدهاست که مردم، حرفها و موضوعات خود را در قالب پیامک با برنامه مطرح میکنند و خبرنگاران در خصوص همین موضوعاتی که از مردم ایده گرفتهاند کار میکنند و آن را به بار مینشانند.
قائم مقام اداره کل اخبار صدا با اشاره به اعتبار و ویژگیهای«پیک بامدادی» تصریح میکند: «پیک بامدادی» همواره گزارشهای دست اول را ارائه میدهد و حتی اگر سراغ سوژهای که قبلا در بخشهای خبری سیما و صدا مطرح شده میرود حتما ارزش افزودهای به آن میبخشد و با اطلاعات جدید از زاویهای دیگر آن را طرح میکند.
وی میافزاید: گاهی حتی یک پیامک هم میتواند موضوع گزارشهای ما در این دو بخش باشد. نگاه ما در این بخش خبری بیشتر مبتنی بر ارتباط با مخاطب و دوری از فضای خشک و رسمی خبر است.
جعفری پیک بامدادی را گزارشمحور میداند و میگوید: گاهی سراغ موضوعات پر دردسر میرویم، ولی ما کارمان را انجام میدهیم و شاید لذت رسیدن به نتیجه و بررسی یک حادثه یا رویداد از زوایای مختلف باشد که سختیهای کار را به چشم ما نمیآورد.
او میگوید: این برنامه از معدود برنامههای رسانه ملی است که تا این حد بی پروا به دل حوادث و ماجراها میرود و کارشناسانه به مسائل مینگرد.
قائم مقام اداره کل اخبار صدا براین باور است که مردم، بیشتر به رادیو اعتماد دارند و میگوید: برای همین، هم در گفتوگوهای میدانی میپذیرند تا گفتوگو کنند و هم با گذاشتن پیام صوتیشان راحت حرف دلشان را میزنند. ما نیز اینجا اعتبارمان را از مخاطبانمان کسب کردهایم و آنچه را آنها میخواهند با نگاه عمیق و موشکافانه پس از کارشناسی روی آنتن میفرستیم.
برای جعفری همواره یک دغدغه در اخبار صدا وجود دارد و آن نیز تسهیل مسیر صحتسنجی خبر در وقایع ناگهانی و خبر فوری است، چرا که به گفته وی فرایند تأیید یک خبر همچنان طولانی است. هنوز هم به محض وقوع یک حادثه یا رویداد ملی، ما اجازه پخش خبر در همان لحظه را نداریم. در حالی که خبرگزاریها و فضای مجازی در قالب خبر فوری موضوع را پوشش میدهند، ما اینجا در التهاب تأیید یا تکذیب خبر هستیم و زمانی اجازه بیان آن خبر فوری و مهم را داریم که مدتی از آن گذشته است.
وی در پایان اظهار امیدواری میکند که دیدگاه مدیران بالادستی خبر به انشار خبر، تغییر کند و رسانه ملی در صف اول اطلاعرسانی در زمان بحران باشد.
اهمیت ورود به فضای مجازی
محمد مصباحی، سردبیر فضای مجازی با بیش از 20 سال سابقه حضور در اخبار صدا درباره راهاندازی فضای مجازی در اداره کل اخبار صدا میگوید: خبر رادیو برخلاف خبر سیما چندان ماندگار نیست و در جایی ثبت نمیشود. از این رو از خرداد امسال با راهاندازی کانال صدانیوز (sedanews.irib@) تولیداتمان را در زمینه گزارش و مصاحبه، مکتوب کردیم تا در دسترس مخاطبان قرار بگیرد.
مصباحی، تعداد اعضای این کانال را 30 هزار عضو اعلام میکند و میگوید: ما هنوز در ابتدای راهیم و در این دوماه توانستهایم مخاطبان را با خود همراه کنیم.
سردبیر فضای مجازی، تولیدات این کانال را متنوع میداند و تصریح میکند: بخشی از محتوای کانال، گفتوگوهایی است که خبرنگاران ما تهیه کردهاند و یکی از مهمترین بخشها هم گزارشهای ماست که به شکل مکتوب در اختیار مخاطب قرار داده میشود.
وی میافزاید: گزارشهای«پیک بامدادی» و«پیک نیمروزی» در کنار بخشهای خبری مهم، مانند خبر 8 و 14 که قابلیت استفاده در فضای مجازی را دارند بخشی مهم از محتوای این کانال را به خود اختصاص میدهد.
به گفته مصباحی، خبرنگار در تحریریه«پیک بامدادی» باید بستههای تحلیلی را با پیگیریهای مداومش تهیه کند. این بسته شامل گفتوگو، ارتباط زنده و گزارشهای تحلیلی است که به دست ما سپرده میشود و با همراهی سه خبرنگار عضو تحریریه به شکل مکتوب تنظیم میشود.
سردبیر فضای مجازی اخبار صدا، رقابت در فضای مجازی را سخت و مهم میداند و میگوید: برای دیده شدن و خوانده شدن باید، بیش از اینها زمان صرف کرد و تلاش کرد. ما هنوز در ابتدای راهیم و باید هم به لحاظ نیروی انسانی و هم سختافزار، وقت و نیروی بیشتری صرف کنیم تا به آنچه شایسته است، برسیم.
روایتگویی خبر به جای خبر سنتی
دو ماه و 20 روز است که ساختار خبر 8 صبح و 14تغییر کردهاست. سید عبدالله طباطبائیان، سردبیر خبر رادیو ایران که چند سالی در پیک بامدادی بسته خبری تهیه میکرد اکنون با«پرونده خبری» فضای این دو بخش را تغییر داده و شنوندگان بخش خبری 8 و 14 رادیو هر روز پیش از پیک بامدادی و نیمروزی، موضوعاتی را میشنوند که دغدغه اصلی مردم است.
وی میافزاید: زمان خبر ساعت 8 صبح، 35 دقیقه است که 15 دقیقه آن به پرونده خبری اختصاص دارد.
طباطباییان زبان ساده و همهفهم را در مخاطبپذیری یک گزارش خبری موثر میداند و میگوید: مهمترین اصل در نگارش گزارشها و پروندهها سادهنویسی است . همه ما تلاش میکنیم حتیالامکان همانگونه که حرف میزنیم، بنویسیم و زبان و واژههایی که به کار میبریم، زیاد از زبان مردم کوچه و بازار فاصله نداشته باشد. پروندههای، خبری چنین سرنوشتی دارند و به نوعی گفتوگو با مخاطب به شمار میآیند.
سردبیر خبر رادیو ایران با اشاره به اهمیت این بخش میگوید: وقتی صحبت از خبر میشود مخاطب با زبان سخت و رسمی آن را به یاد میآورد، ولی در اینجا ما سختی خبر را گرفتیم و به دور از ساختار سنتی با صدا و پلاتوگذاری مناسب، موضوع را برای مخاطب همه فهم و جذاب کردیم.
وی اهمیت به جنبههای مغفول یک خبر را یکی از شگردهای این بخش میداند و میگوید: من از ساعت 4:00 در تحریریه حضور دارم و تا 5:00 صبح همه خبرهای باقی مانده و تکمیل شده را رصد میکنم و با انتخاب یک موضوع مهم، پرونده خبری را میبندیم.
طباطباییان میافزاید: گاهی این بخش چنان در انتخاب موضوع و پرداخت، قوی و مؤثر عمل میکند که به سیاست خبری آن روز بدل میشود.
سردبیر خبر رادیو ایران، تفاوت این بخش با بخشهای خبری را در نحوه ارائه خبر میداند و تصریح میکند: هدف ما سادهنویسی و ساده بیان کردن یک موضوع است. کار ما در این بخش، روایتگری است و به جای خواندن متن رسمی و خشک خبر، آن را به شکل محاوره و ساده برای مخاطب تعریف میکنیم.
وی حذف صفات و القاب را از عناوین خبر، یکی دیگر از ویژگیهای این بخش میداند و نتیجه آن را مثبت ارزیابی میکند و میگوید: تلاش ما براین است که قاعده بازی خبر سنتی را عوض کنیم و با قاعده بازی روایتگویی خبر، نظر مخاطب را جلب کنیم.
طباطباییان مهمترین دغدغه خودش را سواد رسانهای میداند و میگوید: برخی از مدیران لشکری و کشوری، ما را در حد تابلو اعلانات میبینند و همچنان میخواهند ما در نقش روابط عمومیبرایشان ظاهر شویم، از این رو در کارزار خبری سبب کندی و توقف کار ما میشوند. امیدوارم با افزایش سواد رسانهای مدیران بالا دست، رسانه به مثابه ابزار کارآمد در جنگ دیده شود تا ما جرأت خطرپذیری داشته باشیم.