دفتر نمایندگی سازمان صداوسیما در پاکستان با پوشش اخبار و رویدادهای مهم سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی این همسایه شرقی، به شناخت و توسعه روابط فرهنگی - رسانهای دو کشور و نیز تقویت دیپلماسی رسمی و فرهنگی کمک میکند.
به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، پس از استقلال کشور مسلمان پاکستان در سال 1326 شمسی، ایران نخستین کشوری بود که تأسیس جمهوری اسلامیپاکستان را به رسمیت شناخت و بیش از هفت دهه است که از روابط دیرینه و دوستانه این دو کشور میگذرد.
مواضع تهران و اسلامآباد در سطح بینالمللی همواره نزدیک بوده و از یکدیگر حمایت کردهاند. در سالهای گذشته، سفر مقامات عالیرتبه سیاسی، اقتصادی و نظامی جمهوری اسلامی ایران و پاکستان به دو کشور، نقطه عطفی را در گسترش روابط همه جانبه این دو کشور پدیدار کرده است. همگام با ایجاد این تحولات بزرگ و روزافزون، توسعه مناسبات و هماندیشی در زمینه دیپلماسی فرهنگی و رسانهای بین ایران و پاکستان نیز به سطح مقبول و چشمگیری در منطقه رسیده است و توفیق رسانه ملی در جذب مخاطبان مسلمان پاکستانی مشوق ما شد تا به گفتوگوی صمیمانهای با محمدعلی ذاکری، مدیر دفتر نمایندگی صداوسیما در پاکستان، بپردازیم و نظر وی را در اینباره جویا شویم.
مختصری درباره چگونگی تأسیس و هدف از راهاندازی دفتر نمایندگی صداوسیما در پاکستان صحبت کنید. چه ویژگیهایی رسانه ملی را به تأسیس دفتر نمایندگی در پاکستان ترغیب کرد؟
ایران و پاکستان همواره در طول تاریخ با یکدیگر روابط دوستانه و برادرانهای داشتهاند. دو کشور با وجود داشتن بیش از 900 کیلومتر مرز زمینی مشترک، هرگز با یکدیگر درگیر نشدهاند. تمام دولتهای پاکستان قبل و بعد از انقلاب اسلامی روابط حسنه دوجانبه را با ایران حفظ کردهاند و بعد از انقلاب اسلامیبا عنایت به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر توجه بیشتر به کشورهای اسلامی و همسایه، رویکرد تقویت روابط از سوی دستگاههای مسئول در زمینه دیپلماسی رسمی، فرهنگی و رسانهای افزایش یافته است.
این اشتراکات، اخوت و برادریها دلایل تأسیس دفتر نمایندگی در پاکستان برای رسانه ملی را نمایان میکند. از دیگر اهداف مهم راهاندازی این دفتر نمایندگی، میتوان به پوشش اخبار و رویدادهای مهم سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کشور همسایه، کمک به شناخت و توسعه روابط فرهنگی - رسانهای دو کشور و نیز تقویت دیپلماسی رسمی و فرهنگی اشاره کرد.
میدانیم که زبان فارسی در جامعه پاکستان از محبوبیت خاصی برخوردار است بهطوریکه در سرود ملی پاکستان هیچ کلمه غیر فارسی دیده نمیشود. دلیل این همه محبوبیت و مقبولیت چیست؟
زبان فارسی در شبه قاره هند، قدمت و ریشه تاریخی داشته و بسیاری از مناطق کشور پاکستان کنونی تحت نفوذ و تاثیر فرهنگ ایرانی و پارسی قرار دارد. ناگفته نماند از نظر زبانشناسی، زبان اردو بیشترین قرابت را به زبان فارسی دارد و واژههای بسیار زیاد این زبان عینا فارسی است. تعبیر آقای دکتر حداد عادل، درباره زبان اردو جالب است: زبان اردو فرزند زبان فارسی است اما شاید مهمترین دلیل محبوبیت زبان فارسی به غنای فرهنگی این زبان و وجود آثار بیبدیلی همچون مثنوی مولوی، گلستان سعدی، دیوان حافظ و شاهنامه فردوسی بازمیگردد که هنوز در محافل ادبی، کام طبقات فرهیخته و اهل ادبیات را در پاکستان شیرین میکند. با وجود تلاش استعمار انگلیس برای تضعیف زبان فارسی تا زمانیکه نام و یاد شاعرانی چون علامه اقبال لاهوری در دلها ماندگار باشد، جایگاه زبان فارسی نیز در میان دوستداران پاکستانی حفظ خواهد شد. همانطور که «غالب دهلوی» یکی دیگر از شاعران معروف شبه قاره در وصف اهمیت زبان فارسی گفته است: فارسی بین تا ببینی نقشهای رنگرنگ. مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان با بیش از 17 هزار عنوان نسخه خطی، خود گواه پیوند فرهنگی ریشهدار دو کشور و از بزرگترین و پربارترین گنجینههای خطی فارسی در جهان به شمار میرود.
چه قرابتهای فرهنگی دیگری بین ایران و پاکستان وجود دارد که مشوق شما در امر برنامهسازی، تولیدات تلویزیونی و خبررسانی شده است؟
از جمله اشتراکات اساسی میتوانم به نفوذ و حضور فرهنگ و تمدن ایرانی در پاکستان همچون جشن نوروز، شب یلدا، زبان فارسی، شعر و موسیقی، دین اسلام، مذهب تشیع و اشتراکات قومی (پیوند قومیبلوچهای ایران و پاکستان) اشاره کنم.
تحصیل 4834 دانشجوی زبان و ادبیات فارسی فقط در دانشگاهها و موسسات آموزشی دولتی لاهور، مرکز ایالت پنجاب، و دائر بودن اتاق ایرانشناسی و کرسی فردوسیشناسی در 11 دانشگاه و موسسات آموزشی دولتی و خصوصی شهرهای لاهور و فیصلآباد، نمونهای از اشتراکات فرهنگی قوی بین دو کشور است. این روابط مستحکم در همه دولتهای دو کشور پابرجا مانده و حضور احزاب سیاسی مختلف، هرگز خدشهای به روابط دوستانه ایران و پاکستان وارد نکرده است.
با توجه به این موارد و همچنین مسئولیتی که در زمینه معرفی فرصتهای موجود در این دیار بر عهده داشتم، بر آن شدم تا به همراه دیگر همکاران دفتر و حمایت و همکاری امور بینالملل سازمان، فعالیتهای مستندسازی را تقویت کنیم و تاکنون مستندهای خوبی تهیه شده که با استقبال شبکههای داخلی و همچنین شبکههای برونمرزی سازمان نیز مواجه شده است.
میزان همکاری و تبادل تولیدات دفتر نمایندگی پاکستان با بخشهای مختلف سازمان از جمله معاونت برونمرزی رسانه ملی به چه صورت است؟
دفتر نمایندگی پاکستان همواره ارتباط تنگاتنگی با بخشهای مختلف، بهویژه با معاونت برونمرزی داشته و اقدامات خوبی هم در این زمینه انجام داده است. از جمله اینکه این دفتر در همکاری با معاونت برونمرزی همه مستندهایی را که به زبان فارسی برای شبکههای داخلی تولید کرده، به زبان اردو برای کانال اردوی شبکه سحر برونمرزی نیز تهیه کرده است.همچنین بهمنظور صرفهجویی ارزی و کاهش هزینهها، از توانایی یکی از نیروهای محلی دفتر که به زبانهای فارسی و اردو تسلط دارد، برای ارسال گزارشهای اردو به شبکه سحر استفاده شده است. از سوی دیگر، این کار باعث شده که خبرنگار شبکه سحر بتواند بدون هیچ مشکلی در همه مراسمیکه خبرنگار اعزامیباید حضور داشته باشد، شرکت کند.
از دیگر کارهای انجام شده در این دفتر، دعوت از مهمان برای حضور در استودیو دفتر در طول ماه مبارک رمضان امسال برای داوری مسابقات بینالمللی قرآن کریم بود که همه روزه، به صورت زنده، از کانال اردوی شبکه سحر پخش میشد. از آقای کریم منصوری، حافظ و قاری بینالمللی کشورمان نیز در برنامه افتتاحیه و اختتامیه این مسابقات برای حضور در استودیو دفتر نمایندگی دعوت شد که با صدای دلنشین این قاری برجسته بینندگان به فیض رسیدند.
یکی دیگر از کارهای انجامشده، تهیه و ارسال گزارشهای تولیدی از شهرهای مختلف پاکستان در زمینه معرفی امکانات گردشگری این کشور برای بینندگان بوده است. در اینخصوص از شهرهای کراچی، لاهور، اسکردو و اسلامآباد گزارشهای مختلف برای معرفی مکانهای گردشگری، تفریحی و آثار باستانی به زبان اردو تهیه و به کانال اردو ارسال شده است.
همچنین، دوبله فیلم و سریال به زبان اردو در کراچی برای شبکه سحر انجام میشود و در ارتباطهای زنده از طریق استودیوی اسلامآباد و کراچی کارشناسان مختلف در برنامهها شرکت میکنند. البته این دو مورد به دلیل مشکلات مالی مدتی است که متوقف شده است که امیدوارم با رفع آن هر چه زودتر از سرگرفته شود. در ضمن، مصاحبه و تصاویر راش نیز از موضوعات مختلف خبری و تولیدی برای استفاده در شبکه سحر، پرستیوی و دیگر شبکهها تهیه و ارسال میشود.
با توجه به اینکه درصد زیادی از کل جمعیت پاکستان، شیعیان هستند، برای تبیین هویت اصیل و واقعی دین اسلام چه اهدافی را تعیین و برنامهریزی کردهاید و دستاورد شما در طول سالهای خدمت در دفتر پاکستان چه بوده است؟
از جمعیت بالغ بر 210 میلیونی پاکستان، بین 40 تا 50 میلیون را شیعیان تشکیل میدهند (بین 20 تا 25 درصد). دفتر صدا و سیما در کنار فعالیت نهادهایی که بطور مستقیم مسئولیت امور فرهنگی و ارتباطی با شیعیان را برعهده دارند، از جمله رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی و خانههای فرهنگ فعال، بخش فرهنگی سفارت، مجمع جهانی اهل بیت، جامعهالمصطفی، نمایندگی ولیفقیه در پاکستان و... ضمن پوشش اخبار این فعالیتها، همواره پل ارتباطی میان نهادهای مربوطه با افکار عمومی و مخاطبان خاص (جامعه شیعیان) بوده است.
باید تاکید کنم بر اساس گفتمان و راهبرد اصولی امام راحل و منویات مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، دفتر نمایندگی صداطوسیما در پاکستان موضوع گفتمان تقریب و وحدت اسلامی را در اولویت خود قرار داده و ضمن حمایت از شیعیان و حفظ اصول و ارزشهای مذهب تشیع، همواره بر فضای اخوت و برادری با برادران اهل سنت نیز تأکید کرده است.
با توجه به برپایی آیین پرشکوه عاشورای حسینی و نیز برگزاری دیگر مناسبتها همچون راهپیمایی روز جهانی قدس در کشور پاکستان، نحوه پوشش خبری این دفتر برای انعکاس هر چه بیشتر و گستردهتر این مراسم به چه صورت بوده است؟
در این خصوص دفتر اسلامآباد، علاوه بر تهیه مستند که از شبکههای مختلف پخش شده است و نیز ارسال گزارشهای فارسی و اردو برای خبرگزاری و کانال اردو، تصاویر ویدئویی راش را از مراسم عزاداری در شهرهای مختلف و نیز تصاویر راهپیمایی روز جهانی قدس را به منظور استفاده در بخشهای مختلف، خبری ارسال میکند.
دفتر نمایندگی رسانه ملی در پاکستان علاوه بر تهیه گزارشهای فارسی و اردو از این راهپیماییها، اخبار مکتوب و مصاحبههای مختلف از شخصیتهای برجسته تهیه میکند و به همراه تصاویر راش این مراسم از شهرهای مختلف آنها را به تهران مخابره میکند.
جدیدترین تولیدات دفتر نمایندگی پاکستان کدامها هستند و میزان استقبال عمومی مخاطبان پاکستانی از این تولیدات چگونه است؟
دفتر نمایندگی با وجود داشتن محدودیت نیروی انسانی تولیدات زیادی را در موضوعات مختلف از جمله «هفته وحدت»، «بازتاب شهادت سردار حاج قاسم سلیمانی در پاکستان»، «مرکز تحقیقات زبان فارسی ایران و پاکستان»، «معرفی فرهنگ مردم پاکستان در ماه مبارک رمضان»، «بازتاب حملات وحشیانه صهیونیستها به غزه» و... تولید کرده که از شبکههای مختلف داخلی و کانال اردوی شبکه سحر برونمرزی پخش شده است.
این تولیدات چند ویژگی داشته است: با کمترین هزینه ممکن تولید شدهاند، همه این مستندها علاوه بر زبان فارسی، به زبان اردو نیز تهیه و صرفا با تکیه بر نیروی انسانی محدود دفتر ساخته شدهاند.
این دفتر هماکنون در حال تهیه مستندهای دیگر از جمله «جایگاه زبان فارسی در پاکستان» و «بررسی ابعاد شخصیتی و اشعار علامه اقبال لاهوری» است که کار تصویربرداری آنها آغاز شده است.
آیا حجم برنامهسازیها، کیفیت تولیدات و پوشش خبری دفتر پاکستان، توقعات مردم، بهویژه شیعیان پاکستان را برآورده میکند؟
تلاش دفتر نمایندگی همواره بر این بوده است که تمام اخبار پایتخت و دیگر شهرهای مهم را پوشش دهد، ولی با توجه به گستردگی پاکستان، امکان پوشش همه اخبار و حوادث بهعنوان یکی از پرخبرترین کشورها به صورت گزارشی، عملی نشده است. البته این مشکل را میتوان با جذب نیروی انسانی جدید یا به کارگیری خبرنگاران محلی مسلط به زبانهای مختلف از جمله فارسی، اردو و انگلیسی در برخی شهرهای مهم این کشور همچون کراچی، لاهور، پیشاور، اسکردو، کویته و ... حل کرد.
از تولیدات و دستاوردهای شاخص دفتر پاکستان کدامها با توفیق و اقبال عمومیبیشتری روبهرو شده است؟
تقریبا همه تولیدات این دفتر علاوه بر پخش از شبکههای داخلی در کانال اردوی شبکه سحر برونمرزی نیز پخش شده است، ولی فکر میکنم برنامههای«هفته وحدت» و «بازتاب شهادت سردار حاج قاسم سلیمانی در پاکستان» با استقبال بسیار بیشتری از سوی بینندگان مواجه شده است.
با توجه به استقبال زیاد مردم پاکستان از فیلمهای ایرانی، آیا دفتر پاکستان برای تهیه و تولید فیلم و سریال ایرانی، اقدامی خاص کرده است؟
در زمینه تبادل و پخش فیلم و سریالهای کشورمان در پاکستان ملاقاتهای متعددی با مسئولان شبکههای تلویزیونی پاکستان بهویژه شبکه ملی این کشور انجام شده و آنان تمایل خود را برای پخش فیلم و سریالهای جدید و باکیفیت اعلام کردهاند.
با توجه به اینکه کشورهایی همچون ترکیه در سالهای اخیر فعالیتهای گستردهای را در زمینه پخش و دوبله سریال و فیلمهایشان به زبان اردو شروع کرده اند، ما نیز باید تلاش کنیم برای جلب نظر مسئولان شبکهها، فیلم و سریالهای جدید و باکیفیت را به شبکههای پیشتاز پاکستانی ارائه کنیم.
از موانع و مشکلاتی که هر از گاهی گریبانگیر دفتر نمایندگی میشود صحبت کنید و بفرمایید تمهیدات امور بینالملل برای رفع این موانع چه بوده است؟
از موانع اصلی موجود در مسیر فعالیتهای دفتر، مشکلات مالی، استیجاری بودن دفتر، داشتن فقط یک خودرو برای همه کارهای دفتر، مشکل برق و نداشتن ژنراتور برق اضطراری، کمبود تجهیزات لازم از جمله دوربینهای مدرن تصویربرداری و وسایل نورپردازی و صداست. از طرفی، مشکل سامانه بانکی و نداشتن حساب بانکی برای دفتر نمایندگی یکی دیگر از مشکلات است. همکاران محترم امور بینالملل همواره حامی ما بودهاند و پیگیریهای متعددی انجام دادهاند. امیدواریم با تدابیری که اندیشیده شده است، مشکلات یاد شده نیز تا حد امکان رفع شود.
چه خاطره جالبی از دوران خدمتتان در دفتر پاکستان دارید؟
با توجه به دوری از وطن، خانواده، والدین، بستگان و ... روزهای اول مأموریت، معمولا برای همه سخت میگذرد. برای اینکه این سختیها خیلی اذیتکننده نباشد، معمولا دوستان ایرانی پیشکسوت ساکن اسلامآباد تلاش میکنند افراد تازه وارد را به جاهای دیدنی ببرند. واقعیت این است که پاکستان کشور پرخبری است و هر روزش هم برای ما خاطره است. ما در اسلامآباد بارها شاهد بودهایم که مردم این شهر همواره هنگام رانندگی حق تقدم را به عابران پیاده میدهند و به احترام آنان میایستند. فکر میکردم شاید دلیلش به کم بودن جمعیت این شهر و دیپلماتنشین بودن آن برمیگردد، ولی واقعیت این است که این ویژگی خوب حتی در شهرهای پر رفتوآمد و شلوغ این کشور نیز دیده میشود.
به یادم دارم یک روز برای یک ماموریت کاری به کراچی، پرجمعیتترین شهر پاکستان رفته بودم که بیش از 20 میلیون جمعیت دارد. در بزرگراه سوار بر خودرویی بودیم. جلوتر عابر پیادهای از وسط بزرگراه داشت میگذشت که ناگهان راننده خودرو ترمز گرفت ، درصورتیکه اگر میخواست عبور کند خیلی زودتر از رسیدن عابر پیاده رد میشد. آنجا متوجه شدم که این رفتار خوب یکی از ویژگیهای مردم پاکستان است که ربطی به تعداد جمعیت و خیابان و بزرگراه ندارد.