دفتر نمایندگی صداوسیما در روسیه در سال 1374 با هدف کمک به ارتقای آگاهی مخاطبان از تحولات روسیه، تبادل فرهنگی-رسانهای، ایجاد شناخت بیشتر بین دوملت، معرفی ظرفیتهای تجاری و بازرگانی برای تولیدکنندگان و زمینهسازی برای صادرات کالای ایرانی به روسیه، پوشش رویدادها و تولید برنامههای خبری و مستند راهاندازی شد.
به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، بررسی روابط ایران و روسیه در این سالها بدون در نظر گرفتن نقش غرب قابـلیت مطالعـه ندارد. تلاشهای امریکا برای فراگیری و جهانیسازی نظم دلخواه خـویش و تـک قطبـی ساختن جهان همواره با مخالفت هر دو کشور ایران و روسیه مواجه بوده است.
پس از جنگ سرد، حمایت از ایجاد یک نظام چنـدقطبی و مقابله با یک جانبهگرایی امریکا، انگیزه اصلی دو کشور برای همکـاری بـوده اسـت. روابط دو جانبه ایران و روسیه از تاریخچهای طولانی از همکاری در خصوص موضوعات مشترک برخوردار است.
در این دنیای در حال تغییر، محور شرق از نظر سیاسی و اقتصادی محوری مهم است و نقش تهران و مسکو در این میان بیبدیل است. البته و متأسفانه در زمینه فرهنگی هنوز شناخت کامل بین دو ملت شکل نگرفته است و برای ایجاد شناخت متقابل، نقش و جایگاه رسانهها بسیار مهم است. به عبارتی، دیپلماسی رسمیبدون دیپلماسی عمومی و رسانهای کار مهمی انجام نمیدهد و همکاری فکری و رسانهای میان ایران و روسیه برای مقابله با توطئههای رسانههای آمریکایی مهم است. در مصاحبه پیش رو، با سید علی دارابی، سرپرست دفتر نمایندگی رسانه ملی در مسکو گفتوگو کردهایم.
دفتر رسانه ملی در مسکو کی و با چه هدفی تأسیس شد؟
در همان سالهای پس از فروپاشی شوروی سابق، سازمان صدا و سیما جزو نخستین رسانههای جهان و اولین رسانه بزرگ ایرانی بود که برای راهاندازی دفتر نمایندگی در کشور نو پدید روسیه اقدام کرد و بالاخره 26 سال پیش، یعنی در سال 1374 شمسی، مجوز رسمی تأسیس دفتر نمایندگی صداوسیما صادر و در همان سال فعالیت دفتر آغاز شد.
دفتر نمایندگی صداوسیما در روسیه با هدف کمک به ارتقای آگاهی مخاطبان از تحولات روسیه، تبادل فرهنگی-رسانهای، ایجاد شناخت بیشتر بین دوملت، معرفی ظرفیتهای تجاری و بازرگانی برای تولیدکنندگان و زمینهسازی برای صادرات کالای ایرانی به روسیه، پوشش رویدادها و تولید برنامههای خبری و مستند راهاندازی شد و در طول سالهای گذشته نقشی مؤثر در بهبود مناسبات دو کشور در حوزههای مختلف سیاسی، دفاعی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی ایفا کرده است.
درباره جدیدترین توافقنامه همکاری بین رسانه ملی و خبرگزاری اسپوتنیک چه میدانید و رهاورد این توافقنامه برای رسانههای هر دو کشور چیست؟
همکاری رسانهای ایران و روسیه بسیار عمیق و ریشهدار است. صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران در طول سالهای گذشته چندین تفاهمنامه همکاری با رسانههای بزرگ روسی از جمله رادیو و تلویزیون دولتی روسیه، راشاتودی، ریانووستی و اسپوتنیک به امضا رسانده است و هماکنون نیز تعداد بیشتری از رسانههای تصویری و مکتوب این کشور، از جمله هلدینگ رسانهای «زوزدا» با مجموعهای بزرگ از شبکه تلویزیونی و خبرگزاری، خواستار انعقاد تفاهمنامه همکاری با صداوسیما شده است.
جدیدترین تفاهمنامه بین دو کشور، یادداشت تفاهم همکاری سازمان صداوسیما با خبرگزاری اسپوتنیک است که در مرداد سالجاری و همزمان با سفر رئیس وقت رسانه ملی به روسیه امضا شد. دکتر علی فهیم دانش، مشاور رئیس سازمان و مدیرکل امور بینالملل و آقای سرگئی کوچتکوف، معاون اول هلدینگ رسانهای روسیه امروز که خبرگزاری اسپوتنیک یکی از رسانههای زیرمجموعه آن محسوب میشود، این یادداشت تفاهم را امضا کردند.
براساس این تفاهمنامه، همکاریهای فنی، تبادل تصویر و خبر مکتوب، آموزش نیروها، تولید برنامههای مشترک از جمله تهیه گزارشهای خبری و مستند در ایران و روسیه، برگزاری نشستهای هماندیشی رسانهای، بهرهگیری از نوار خبری اسپوتنیک، تبادل تصاویر آرشیوی، هماهنگی با کارشناسان و نخبگان به منظور تهیه گزارش و همکاری در زمینه پوشش تحولات مهم در دو کشور به توافق رسید. یکی از نتایج فوری امضای تفاهمنامه این بود که خبرگزاری اسپوتنیک بلافاصله با درخواست دفتر صدا و سیما در مسکو، برای دسترسی به محتوای اصلی نوار خبری اسپوتنیک موافقت کرد، درحالیکه برای ارائه رمز عبور دسترسی به نوار خبری اسپوتنیک پیش از آن لازم بود ماهانه مبلغ 500 یورو به حساب این خبرگزاری واریز شود.
در اینجا لازم می دانم به نقش مؤثر و ارزشمند جناب آقای دکتر پیمان جبلی در انعقاد این تفاهمنامهها نیز اشاره کنم، زیرا ایشان پیش از آنکه به ریاست سازمان صدا و سیما منصوب شوند، سالهای طولانی در سمت معاون برونمرزی، ریاست کارگروه مشترک رسانهای ایران و روسیه را برعهده داشتند و بیشتر این تفاهمنامهها در همان دوره پایهگذاری و همکاری رسانه ملی با رسانههای بزرگ روسی بسیار جدی و پررنگ شد. یکی از اهداف مهمیکه دکتر جبلی پیگیری میکرد و بسیار ثمربخش نیز بود، تقویت همکاری و همگرایی رسانهای بین کشورهای مستقل، بهویژه ایران و روسیه، بهمنظور ایجاد صدایی قدرتمند برای مقابله با سلطه و انحصار رسانهای آمریکا و غرب بر جهان بود. این تدبیر ارزنده و هدفگذاری موفق، با استقبال مدیران ارشد رسانههای روسی مواجه شد.
برای راهاندازی شبکه روسزبان چه اقداماتی صورت گرفته و سهم دفتر مسکو در محقق کردن این اولویت چقدر است؟
برای راهاندازی شبکه تلویزیونی روسزبان تاکنون تلاشهایی صورت گرفته است، ولی تحقق این گام مهم و اساسی، پیشنیازهایی دارد که شاید مهمترین و موثرترین آن، خرید یک ملک مناسب در پایتخت روسیه، بهمنظور استقرار پایدار و تولید بخشهایی مهم از برنامههای تولیدی و خبری شبکه روسزبان، تجمیع امکانات و نیروهای پراکنده خبرگزاری صداوسیما، پرستیوی، سحر و العالم زیر یک سقف و نیز تقویت دفتر خبری رسانه ملی در روسیه و ارتقای مجدد آن به دفتر نمایندگی است. هرچند موضوع ارتقای مجدد دفتر، از دفتر خبری به دفتر نمایندگی در مرداد امسال طی حکم دکتر علیعسکری رئیس وقت سازمان عملی شده است، هنوز امکانات و نیروهای مورد نیاز برای تبدیل به دفتر نمایندگی، آنگونه که تا سال 1394 بود، مهیا نشده است.
راهاندازی شبکه روسزبان، گامیبلند در مسیر تحکیم و توسعه روابط با همسایگان شمالی بهویژه روسیه است. دلایل متعددی همچون اشتراکات تاریخی و فرهنگی، راهبرد نگاه به شرق، حوزه وسیع روسزبانان، همسایگی و مرز مشترک و... نشان میدهد که راهاندازی شبکه روسزبان، ضرورتی انکارناپذیر است.
همکاریهای حرفهای رسانههای دو کشور بهویژه شبکه خبری RT در چه سطحی است؟
شبکه RT که از زیرمجموعههای هلدینگ رسانهای روسیه امروز محسوب میشود، در دنیای رسانه نقشی پررنگ در مقابله با انحصار رسانهای آمریکا و غرب ایفا میکند و همچون بسیاری از شبکههای برونمرزی صدا و سیما، هدف کینه و غضب آمریکا و غرب قرار دارد. راشا تودی که به اختصار RT نامیده میشود، از شش شبکه تلویزیونی شامل راشاتودی عربی، راشاتودی انگلیسی در لندن، راشاتودی انگلیسی در آمریکا، راشاتودی مستند، راشاتودی اسپانیولی و شبکه اختصاصی راپتلی، برای پوشش زنده تحولات بینالمللی تشکیل شده و در سالهای اخیر با انعقاد چندین قرارداد همکاری با شبکههای برونمرزی سازمان، همکاری بسیار نزدیک و تنگاتنگی در زمینه تبادل محتوای مکتوب، محتوای تصویری، امور فنی و تجهیراتی با شبکههای برونمرزی سازمان صداوسیما، بهویژه شبکه پرستیوی دارد. در سالهای اخیر، در موارد متعددی، فعالیت این رسانه با فشار و مانعتراشی فراوان با تلاش نهادهای آمریکایی و غربی مواجه شده است که نشان میدهد شعار جریان آزاد اطلاعرسانی که دنیای غرب خود را منادی آن در جهان میداند، تنها شعاری پوچ و توخالی است.
آیا دورههای تخصصی آموزشی برای خبرنگاران و تصویربرداران ایرانی و روسی و چگونگی تبادلات و تعاملات حرفهای برگزار شده است؟
همانگونه که گفته شد تعامل و همکاری رسانهای بین ایران و روسیه در سالهای اخیر جهش بسیار خوبی داشته و در این زمینه میتوان به حضور تعدادی از خبرنگاران ایرانی، از جمله خبرنگاران و تصویربرداران شبکه پرستیوی در دورههای آموزشی شبکه راشاتودی اشاره کرد که در قالب تفاهمنامههای بین رسانه ملی با راشاتودی و نیز از نتایج برگزاری نشستهای کارگروه مشترک رسانهای ایران و روسیه است.
این همکاری تنها به برگزاری دورههای آموزشی برای خبرنگاران خلاصه نمیشود، بلکه شهرکهای سینمایی روسیه و سازمان صداوسیما را نیز در برمیگیرد. از دفتر صداوسیما در مسکو خواسته شد تا سفر یکی از مقامات شهرک سینمایی«موسفیلم» روسیه به تهران را هماهنگ کند تا با برگزاری دورههای آموزشی برای مدیران شهرکهای سینمایی سازمان، مقدمات استفاده بهتر از تجهیزات و امکانات و نیز تجاریسازی شهرکهای سینمایی رسانه ملی فراهم آید. اعزام معاون«موسفیلم» به تهران در مرداد سال 1398 و برگزاری کارگاه آموزشی یک هفتهای وی برای مدیران شهرکهای سینمایی سازمان صداوسیما در تهران نتایج بسیار خوبی در پی داشت.
همچنین با توجه به تجربیات ارزنده روسیه در برگزاری رویدادهای بزرگ ورزشی جهان، مذاکراتی با مدیران ارشد هلدینگ ورزشی ماتچ تی.وی روسیه که 12 شبکه تلویزیونی ورزشی را در زیرمجموعه خود دارد، انجام گرفت تا زمینه حضور و آموزش تعدادی از کارگردانان برنامههای ورزشی و صدابرداران رسانه ملی و فراگیری تکنیکهای کارگردانی و صدابرداری پیشرفته فراهم شود. البته به دلیل همهگیری کرونا این امکان میسر نشده، ولی بهزودی با بهبود وضعیت کرونا، شاهد حضور کارگردانان برنامههای ورزشی و صدابرداران در روسیه خواهیم بود.
میزان و نوع همکاری و تعاملات دفتر نمایندگی رسانه ملی در مسکو با سایر قسمتهای سازمان چگونه است؟
دفتر صداوسیما در مسکو علاوه بر تأمین گزارش تلویزیونی و رادیویی، اخبار مکتوب و تصویر راش، برای بخشهای خبری شبکههای مختلف رسانه ملی و هماهنگی ارتباط زنده صوتی و تصویری کارشناسان و مقامات روسی و مقامات ایرانی برای شبکههای رادیویی و تلویزیونی، ارتباطی تنگاتنگ با خبرگزاری ایرانپرس و رادیو روسی نیز دارد.
علاوه بر آنکه بیشتر گزارشهای خبری به زبان فارسی تهیه و ارسال میشود، معمولا نسخه روسی جداگانهای از گزارشها را تدوین و به رادیو روسی برونمرزی ارسال میکنیم. همچنین تاکنون دهها مصاحبه درخواستی با مقامات و کارشناسان روسی، برای همکاران برونمرزی ارسال کردهایم و این همکاری نزدیک همچنان ادامه دارد. ازآنجاکه نگاه فرابخشی همواره میتواند منافع سازمان را تضمین کند، تلاش کردهایم که نهایت همکاری را با گروههای اعزامی سازمان از قبیل خبرنگاران و گروههای مستندساز به عمل آوریم.
برای آشنایی و ترویج هر چه بیشتر فرهنگهای اصیل دو کشور ایران و روسیه چه اقدامات رسانهای صورت گرفته است؟
آنگونه که امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری (مدظله العالی) بارها در بیانات خویش اشاره فرمودهاند، صداوسیما دانشگاهی عمومی است و ترویج فرهنگ اصیل اسلامی ، از مهمترین اهداف و رسالتهای رسانه ملی به شمار میرود.
در سالهای اخیر در کنار پوشش رویدادهای پرتعداد خبری، تولید گزارشهای تلویزیونی و مستندهای کوتاه که جنبه فرهنگسازی مفید برای مردم کشورمان دارند در دستور کار قرار گرفته و تاکنون دهها گزارش فرهنگی تهیه و ارسال شده است. تازهترین مستند خبری با عنوان «مسکو شهر عابرمحور» پس از پخش از تلویزیون، در وبگاه خبرگزاری صداوسیما و شبکههای اجتماعی با استقبال فراوان روبهرو شد.
از تازه ترین تولیدات تلویزیونی و خبری دفتر رسانه ملی در مسکو بفرمایید؟
یکی از مهمترین برنامههای مستندی که دفتر صداوسیما با همکاری امور بینالملل در چهار قسمت 20 دقیقهای تولید کرد، مستندی با عنوان «سراب اعتماد» بود که به علل و عوامل فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، نقش آمریکا در فروپاشی و اعتماد مرگبار حاکمان غربگرای روسیه به واشنگتن در دهه نود میلادی پرداخته است.
تولید مستندی درباره عاشقان و دوستداران اباعبدالله الحسین(ع) در پیادهروی اربعین با عنوان «ارادتمندانی از سرزمین شمالی» به مدت 20 دقیقه، مستند خبری «سردار دلها زینتبخش تالار افتخارات وزارت دفاع روسیه»، با موضوع رشادت و دلیرمردی سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی از زبان دوستداران سردار و یکی از ژنرالهای بلندپایه روسی و همرزم شهید سلیمانی در نبرد علیه تروریستها در سوریه، از جمله برنامههای مستند تولید شده در دفتر صداوسیما بوده است.
همچنین مستندی جدید با عنوان«نجات خلبان»، که داستان نجات خلبان روسی از چنگال تروریستها در سوریه بهدست سردار سلیمانی و همرزمان این شهید والامقام است، برای سالگرد شهادت سردار دلها در حال تهیه است. در این مستند با این خلبان روسی گفتوگو کردهایم و خاطرات سرشار از بیم و امید حادثه سقوط جنگنده روسی در اراضی تحت اشغال تروریستها و نجات معجزهآسای وی به همت شهید سلیمانی بازگو شده است.
درمناسبتهای خاص مانند ایام رمضان، روز جهانی قدس و ... این دفتر چگونه اقدام میکند؟
هر سال در ایام ماه مبارک رمضان، به طور متوسط بیش از 25 گزارش ویژه تلویزیونی، رادیویی، مستند خبری، حدود 100محتوای مکتوب و دهها تصویر راش تهیه و به اداره کل اخبار خارجی و امور بینالملل ارسال شده است.
آخرین محتوای مستند درباره روز قدس نیز در ماه مبارک رمضان سال 1400 تولید شد؛ مستندی بلند و 20 دقیقهای با عنوان «در میان دو مثلث شوم»، که در آن از زبان مقامات برجسته مذهبی، فرهنگی و سیاسی روسی، تاریخچه اشغالگری و جنایات رژیم کودککش صهیونیستی به تصویر کشیده شد. همچنین آداب و رسوم مسلمانان روسیه در رمضان، اهتمام جدی مسلمانان اهل سنت برای برپایی روز جهانی قدس، ارادت و عشق مسلمانان شیعه و سنی به امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری، فرهنگ نوعدوستی، درس فلسطین در مدارس مذهبی روسیه و موضوعات مختلف مرتبط با این ایام به تصویر کشیده شده است.
اولویتها و برنامهریزیهای دفتر چیست و چشمانداز فعالیتهای این دفتر را چگونه ارزیابی و بررسی میکنید؟
جای خالی تولید برنامههای مستند بهشدت احساس میشود، زیرا برنامههای خبری با وجود تاثیر و ارزندگی، جای برنامههای مستند و بلند را پر نمیکند. سوژههای بسیار زیادی برای تولید برنامههای مستند در موضوعات متنوع، از جمله حوزههای مرتبط با روابط تاریخی و فرهنگی دو ملت، آداب و رسوم مناطق و جمهوریهای مسلماننشین روسیه، عشق و ارادت شیعیان مناطق جنوبی روسیه به اهل بیت عصمت و طهارت(علیهمالسلام)، تأثیرات فراوان فرهنگ ایرانی - اسلامیبر مردمان این دیار، علاقهمندی مردمان قفقاز جنوبی به زادگاه اصلی خود یعنی ایرانزمین، معرفی ظرفیتهای اقتصادی برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی، جاذبههای تاریخی و فرهنگی، تولید برنامههایی با محوریت فرهنگسازی در زمینه کتابخوانی، احترام به مدافعان میهن، احترام به قوانین رانندگی و دهها موضوع دیگر که در فهرستی بلندبالا ارائه کردهام، در نوبت تولید قرار دارد که امیدوارم بزودی شاهد تولید آنها باشیم.
آیا موانع و مشکلاتی هم مانع از کار دفتر میشوند و نقش امور بینالملل سازمان در حمایت از دفتر مسکو چیست؟
خوشبختانه با توجه به روابط خوب ایران و روسیه و به طور خاص، مناسبات گرم رسانهای بین دو کشور، همکاری مفید و سازنده بین دفتر صداوسیما با بخشهای مرتبط در وزارت امورخارجه و دیگر نهادهای ذیربط در روسیه، مشکل و مانع بیرونی برای فعالیت رسانهای وجود ندارد و پس از صدور ویزای کار و مجوز فعالیت رسانهای برای نیروهای دفتر بهراحتی میتوان فعالیت حرفهای و رسانهای را پیش برد و برای سفر به شهرها و مناطق محتلف به منظور تهیه گزارش و مستند هیچگونه ممانعتی وجود ندارد.
از سوی دیگر امور بینالملل با تمام وجود و علیرغم تنگناهای ارزی،همواره تلاش کرده است ضمن ارسال بهموقع ارز تخصیصی ماهانه دفاتر، با صدور دستور خرید، یا ارسال مستقیم تجهیزات، بخشی مهم از مشکلات ساختاری را جبران و زمینه فراغت بال همکاران دفاتر، از جمله دفتر مسکو را فراهم سازد که جا دارد از تلاشهای مدیر کل محترم امور بینالملل تشکر کنم.
با توجه به سرمای هوا و وسعت و پهناوری این کشور، چه مشکلاتی سد راه تولیدات خبری شما و همکارانتان میشود و برای مقابله با این سرمای شدید، دفتر چه تمهیداتی اندیشیده است؟
روسیه با بیش از 17 میلیون کیلومتر مربع وسعت، پهناورترین کشور جهان است. بیش از هشت ماه از سال، هوای بسیار سرد، برف و یخبندان، بیشتر مناطق این کشور، از جمله مسکو و مناطق غرب، شرق و شمال این کشور را فرا میگیرد و تنها در اواخر خرداد تا نیمههای مرداد اندکی هوا معتدل است که البته همواره ابری و بارانی است. این وضعیت به طور طبیعی برای تولید برنامههای خبری مشکلات بسیاری ایجاد میکند و سرمای طاقتفرسا، نه تنها به سلامت افراد، بلکه به دوربین و تجهیزات فنی نیز آسیب وارد میکند. از اینرو تهیه گزارش و تولید مستند در این کشور، شرایط و محدودیتهای خاصی دارد و برای مقابله با سرمای شدید هوا، برف سنگین، بارانهای سیلآسا و وضعیت بسیار متغیر دمایی با آمادگی کامل، لباسهای گرم، لوازم حفاظت از دوربین و باتری در برابر هوای سرد و برفی و بارانی، تجهیزات ایمنی خودرو و همراه داشتن مواد غذایی در سفرهای برونشهری با خودرو دفتر باید همواره آمادگی داشت.
جالب است بدانید وظیفه دفتر صداوسیما در روسیه فقط پوشش اخبار و رویدادهای روسیه نیست، بلکه کشورهای حوزه روسزبان، از جمله کشورهای جدا شده از اتحاد جماهیر شوروی سابق که سازمان صداوسیما در آن کشورها خبرنگار آزاد یا دفتر رسمی ندارد نیز برعهده دفتر صداوسیما در روسیه است. هماکنون به صورت روزانه اخبار بلاروس را نیز پوشش میدهیم و برای پوشش خبری چند سفر مهم مقامات کشورمان و اجلاسهای منطقهای در کشورهای یاد شده تاکنون به چهار مأموریت خارج از روسیه رفتهایم.
فعالیت رسانهای در کشوری پهناور با آب و هوای بسیار متنوع و گاه متفاوت و ضرورت پوشش لحظه به لحظه اخبار و تحولات در وضعیت ویژه آب و هوایی با مسافتهای بسیار طولانی، در کنار سختیهای بسیار، شیرینیها و خاطرات خاص خود را دارد.
در آخرین سفرمان به شهر شیعهنشین دربند در جمهوری ماخاچ قلعه برای پوشش ایام عزاداری محرم در مرداد سال1400، برای اینکه بتوانیم در سفری جادهای و شهرها و روستاهای مسیر تصاویر مستند ضبط کنیم، با خودرو دفتر راهی این سفر دور و دراز شدیم، بهگونهای که بیش از 2500 کیلومتر تا جنوب غربی ساحل دریای خزر پیش رفتیم و به همین میزان مسیر برگشت را پشت سرگذاشتیم و سفری یک هفتهای در جادههای این کشور تجربه کردیم. از رانندگی در جنگلهای انبوه تا بیابانهای جنوب و در وضعیت کاملا متفاوت آب و هوایی و ضبط تصاویری ناب که بهزودی در قالب مستندی با عنوان «دربند دروازه ورود اسلام به روسیه و شهر عاشقان و دلدادگان اباعبدالله(ع)» تدوین و ارسال خواهد شد.
امیدوارم با راهاندازی شبکه روسزبان و انتقال دفتر به ملک ششدانگ خود در مسکو، سازمان صداوسیما به جایگاه والا در مناسبات دوجانبه و نقشآفرینی پویا و ارزنده در این عرصه حیاتی دست یابد.