روابط سیاسی ایران و مالزی در سال 1345 با تأسیس سفارت مالزی در تهران برقرار شد، ولی تا قبل از پیروزی انقلاب، دو کشور روابط چندانی با یکدیگر نداشتند.
به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، دو کشور از منظر اقتصادی، مذهبی، و فرهنگی برای همکاریهای نزدیک با یکدیگر تمایل نشان دادند و سرانجام در سال 1361، با گشایش سفارت جمهوری اسلامی ایران در کوالالامپور، روابط دو کشور وارد مرحله جدیدی شد و رفتوآمدهای زیادی در سطح مقامات بلندپایه دو کشور صورت گرفت.
جمهوری اسلامی ایران و مالزی به عنوان دو کشور مهم اسلامی در منطقه غرب و جنوب شرق آسیا از اشتراکات فرهنگی، تمدنی و دینی زیادی برخوردارند و این امر، زمینهای برای برقراری و تداوم روابط مطلوب بین دو کشور در سالهای گذشته بوده است.
مالزی و جمهوری اسلامی ایران سالهای طولانی شرکایی نزدیک بودهاند. روابط بین دو کشور در یک منظومه وسیع از همکاری اقتصادی تا نزدیکی روابط دوملت رشد یافته و تقویت شده است. دو کشور همچنین در سازمانهای چندجانبه عضو هستند، بهویژه در سازمان ملل متحد، سازمان همکاری اسلامی، جنبش غیرمتعهدها و ... که از نزدیک با یکدیگر در حال همکاری هستند.
با اسماعیل پورحاجی شیرازی، مدیر دفتر نمایندگی رسانهملی در منطقه جنوب شرق آسیا (کوآلالامپور) گفتوگو کردیم و نظر وی را در خصوص سابقه همکاریهای دو کشور ایران و مالزی در امور تبادلات و تعاملات رسانهای جویا شدیم.
در چه سالی و با چه هدفی دفتر صداوسیما در کوآلالامپور تأسیس و راهاندازی شد؟ چه ویژگیهایی سازمان را به تأسیس دفتر در مالزی ترغیب کرد؟
فعالیت رسانهای دفتر صداوسیما در اوائل سال ۱۳۷۰ در مالزی و منطقه جنوب شرق آسیا آغاز شد. مردم مالزی در میان ۱۰ کشور «آ.سه. آن» و شرق آسیا، بعد از سنگاپور بهخوبی به زبان انگلیسی مکالمه میکنند، از این رو، این ویژگی، ارتباطات و زندگی سایر ملیتها را در مالزی آسانتر میکند؛ مشکل سختی ارتباط که در اندونزی، تایلند و دیگر کشورهای «آ.سه. آن» که عمدتا به زبان محلی صحبت میکنند، کاملا مشهود است.
وجود پرواز مستقیم از تهران به کوآلالامپور، مزیتی دیگر در مقایسه با کشورهای همسایه است و سطح هزینههای زندگی هم با توجه به زیرساختها و امکانات پیشرفته و فنی در مالزی مقبول است. بهعنوان مثال، در سنگاپور هزینههای زندگی چند برابر مالزی است و در دیگر کشورهای منطقه، گرچه تا حدی ارزان به نظر میرسد، سطح زندگی بسیار پایینتر است. بنابراین با توجه به موارد یاد شده، استقرار دفتر صداوسیما در مالزی از جهات گوناگون منطقی است.
دفتر صداوسیما در یکی از خیابانهای اصلی کوآلالامپور در موقعیتی بسیار عالی در نزدیکی برج دوقلو خریداری شده است و بیش از ۳۰ سال است که علاوه بر پوشش خبری رویدادها و تولید برنامههای مستند در منطقه آسیا - اقیانوسیه در تعامل با رسانههای منطقه بهویژه مالزی زمینه فروش دهها فیلم و سریال ایرانی نظیر سریالهای «پس از باران»، «مردان آنجلس»، و «یوسف پیامبر (ع)» را فراهم کرده است.
ازآنجاکه کوآلالامپور مقرّ چندین مرکز و پایگاه بینالمللی همچون کنفدراسیون فوتبال آسیا، اتحادیه رادیو و تلویزیونهای آسیا - اقیانوسیه (ABU) و شماری از خبرگزاریهای بینالمللی از جمله «الجزیره»، «شینهوا»، «رویترز»، «ای اف پی»، «آ.سه.آن»،«کانال اخبار آسیا » و «اسکای نیوز استرالیا» است یکی از کانونهای خبری مهم در حوزههای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، علمی، فرهنگی و ورزشی به شمار میرود که برای کشورمان اهمیتی فوقالعاده دارد.
دفتر صداوسیما با مرکزیت مالزی همواره در پوشش رویدادهای مهم کشورهای اسلامی و کشورهای عضو «آ.سه.آن» در کوآلالامپور بهعنوان درگاه رسانهای منطقه آسیا - پاسفیک فعال بودهاست و در چند سال اخیر نیز حمله میانمار به مسلمانان روهینگیایی که این منطقه را به کانون جدید خبری تبدیل کرد، با حضور خبرنگار وقت دفتر (حسین بختیاریان) در منطقه مرزی کوکس بازار در مرز میانمار و بنگلادش با ارائه گزارشهای میدانی، ارتباط زنده تلویزیونی و ارسال دهها مستند خبری، پوشش مناسب داده شد. با توجه به سیاستهای کلان نظام جمهوری اسلامی ایران مبنی بر نگاه به شرق، جایگاه این دفتر بهعنوان دفتر منطقهای در حوزه آسیا - اقیانوسیه اهمیت ویژهای یافته است.
چه وجوه مشترک و قرابتهای فرهنگی بین ایران و مالزی وجود دارد که مشوق شما در امر برنامهسازی، تولیدات تلویزیونی و خبررسانی شده است؟
مالزی، اندونزی و جنوب تایلند، درگاه اصلی ورود اسلام به منطقه جنوب شرق آسیا به شمار میروند، چراکه بازرگانان و مبلغان دینی از طریق تنگه «ملاکا»، شاهراه ارتباطی جنوب شرق آسیا با خاورمیانه، اسلام را برای مردم این منطقه به ارمغان آوردند و امروز بالغ بر ۳۰۰ میلیون مسلمان در این منطقه جغرافیایی زندگی میکنند.
برخی آثار فرهنگی برگرفته از تمدن ایرانی - اسلامی در مالزی، اندونزی، و جنوب تایلند به شکلهای مختلفی مشهود است. دهها واژه به همراه ضمیرهای پارسی نیز در زبان مالزیایی وجود دارد که نشان از ورود فرهنگ ایرانی - اسلامیبه مالزی است. اندیشمندان بسیاری در مالزی، اندونزی، و تایلند آثار و کتابهای دانشمندان بنام ایرانی را به زبان «ملایو» ترجمه کردهاند.
معماری ایرانی - اسلامی در مالزی همچون ساخت پل معروف «پوتراجایا» با الهام گرفتن از معماری «سی و سه پل» اصفهان تا کاشیکاریهای موزه اسلامی و آینهکاری داخل برج مخابراتی کوآلالامپور، آینه تمامنمای هنر و فرهنگ ایرانی - اسلامی در این کشور است.
درباره ورود اسلام به این منطقه نیز مجموعهای ۱۳ قسمتی به زبان انگلیسی در این دفتر به سفارش شبکه سحر انگلیسی تهیه شد که در این برنامهها با بیش از ۱۰ استاد و پژوهشگر دانشگاه در مالزی مصاحبه شده است. گفتوگوهای موجود در این مستند بهطور کامل بهصورت مکتوب بازنویسی شد تا برای چاپ کتابی در این زمینه از آن استفاده شود که متاسفانه با تغییرات مدیریتی و تبدیل دفتر نمایندگی کوآلالامپور به دفتر خبری، این طرح ناتمام ماند.
چندین مستند کوتاه و بلند درباره ورود اسلام به جنوب تایلند با حضور در مقبره شیخ احمد قمی، سفیر فرهنگی - مذهبی ایران و جهان تشیع در قرن ۱۷ میلادی تهیه و ارسال شده است.
سلسله مستندهایی از اوضاع زندگی ایرانیان مقیم مالزی بنا به سفارش شبکههای مختلف رسانه ملی نیز تهیه و ارسال شده است.
همچنین مستندی از موزه اسلامیشهر«ناراتیوات» تایلند با صدها نسخه خطی از دوران پس از ورود اسلام تهیه شد که مدیریت این موزه بعد از مشاهده این مستند، اشتیاق زیادی برای تعامل با ایران نشان داد.
ویژند محصولات و غذای «حلال» در مالزی با برگزاری نمایشگاههای بزرگ بینالمللی با شرکت کشورهای اسلامی از جمله ایران هر سال این کشور را به کانون خبر رسانههای منطقه و جهان تبدیل میکند که در این زمینه دهها گزارش و مستند خبری تهیه و ارسال میشود.
دومین مسابقات مهم جهان اسلام، یا همان مسابقات بینالمللی حفظ و قرائت قرآن کریم مالزی، با حضور صدها قاری و حافظ برجسته کلام الله مجید، سالانه در این کشور برگزار میشود. قدمت این مسابقات نیز به بیش از ۶۰ سال میرسد و قاریان کشورمان پس از میزبان، همواره بیشترین جوایز رتبههای برتر این مسابقات را از آن خود کردهاند. این مسابقات نیز به صورت کامل با تهیه گزارشهای روزانه خبری در طول مدت برگزاری پوشش داده میشود.
همچنین به مناسبت سالروز پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران، سه برنامه گفتوگومحور (40 دقیقهای) در محل دفتر با حضور ماتیاس چانگ، مشاور نخست وزیر اسبق مالزی، عزمی محمد عبدالحمید، رئیس شورای مشورتی سازمانهای اسلامی مردمنهاد مالزی و پروفسور چاندار مظفر، رئیس بنیاد عدالت اسلامی مالزی، بنا به درخواست معاونت سیاسی، تهیه و ارسال شده است.
دفتر خبری مالزی در منطقه جنوب شرق آسیا با توجه به اینکه مالزی بهعنوان تنها حامی مهم فلسطین در این منطقه اجازه تأسیس سفارت به رژیم جعلی صهیونیستی نداده است، با رؤسای سازمانهای اسلامی مردم نهاد مالزی ارتباط تنگاتنگی دارد و بهعنوان نخستین رسانه، همواره در همایشها، اعتراضات و راهپیماییهای ضد رژیم صهیونیستی شرکت میکند و با حضور میدانی خبرنگار، رویدادهای این مناسبتها را بهموقع پوشش میدهد. تاکنون دهها مستند و برنامه گفتوگومحور به زبانهای فارسی و انگلیسی از حامیان مردم مظلوم فلسطین در مالزی تهیه و ارسال شده است.
مردم مالزی چه نگرشی درباره ایران و ایرانیان دارند و این شناخت چگونه حاصل شده است؟
نظر عموم مردم مالزی درباره ایرانیها خوب است. این نگرش با تعامل در درون اجتماع و شرکت در کنفرانسها و رویدادهای داخل مالزی کاملا مشهود است. کارشناسان و خبرگان زیادی در مالزی به ایران و ایرانی نظر مثبت دارند، ولی این موضوع شامل دولت در همه بخشها نمیشود و از چند سال پیش تاکنون، مرتب بر ایرانیان سختگیریهایی اعمال میشود؛ نظیر کاهش زمان ویزای بدو ورود از سه ماه به دو هفته و بستن بیشتر حسابهای بانکی ایرانیان بهطوری که هماکنون خبرنگار و کارمند دفتر صداوسیما حساب بانکی ندارند و شماره حساب قبلی دفتر نیز مسدود شده است. گروههای افراطی مذهبی با شیعیان تعامل ندارند، ولی برخی گروههای میانهرو، ضمن حمایت از ایرانیان، رفتار این تندروها را تقبیح کردهاند.
دفتر رسانه ملی در کوآلالامپور چه وظایفی دارد؟
خوشبختانه با حضور فعال خبرنگار دفتر صداوسیما در کوالالامپور در حوزه خبررسانی تاکنون هیچ رویدادی از قلم نیفتاده است. رصد خبری ۱۰ کشور عضو «آ.سه. آن» با هدف پوشش بهموقع اخبار و رویدادها یکی از محورهای اصلی کار روزانه در دفتر صداوسیما در مالزی است و در صورت نیاز، گاهی خبرنگار نیز برای پوشش اخبار به کشورهای عضو «آ.سه.آن» اعزام میشود.
سفرهای خبری به اندونزی، تایلند، ویتنام، فیلیپین، ژاپن، و بنگلادش با توجه به موضوعات خبری انجام شده است. طبیعی است که برخی مشکلات مالی و اخیرا همهگیری ویروس کرونا تعداد سفرهای خبری را بهشدت کاهش داده است، ولی ظرف دو سال اخیر، از طریق استفاده از اسکایپ و به صورت ویدئوکنفرانس سعی شده است ارتباط با منابع خبری حفظ شود.
همچنین در طول چند سال اخیر، رویدادهای مربوط به سفرهای مقامات، وزیران و مسئولان ورزشی کشورمان به کوآلالامپور بهطورکامل پوشش داده شده است. دومین سفر چند روزه دکتر روحانی، رئیسجمهوری سابق کشورمان، به مالزی را در دوره مأموریتم یک تنه بهطور کامل پوشش دادم، زیرا برای نخستین بار، همراه رئیسجمهوری، خبرنگار کمکی از خبرگزاری صداوسیما اعزام نشده بود و فقط گروه شبکه خبر بودند که برای این شبکه گزارش تهیه میکردند. بنده قبل از سفر هم از آمادگی دولت مالزی برای استقبال از سران کشورهای اسلامی، بهویژه رئیسجمهوری کشورمان، برای شرکت در اجلاس سران، گزارش تهیه و ارسال کردم.
همچنین از شرکت دکتر روحانی در اجلاس سران کشورهای اسلامی در مالزی، سخنرانی در جمع ایرانیان مقیم مالزی، دیدار با پادشاه و نخست وزیر مالزی و نشست تخصصی مشترک با دیگر سران کشورهای حاضر در مالزی دهها گزارش خبری تلویزیونی و رادیویی تهیه و ارسال کردم و همچنین با بخشهای مختلف خبر سیما و رادیو ارتباط زنده برقرار شد. علاوه بر آن، سفرهای وزیر خارجه وقت و کفاشیان، از مسئولان ورزش کشورمان، پوشش داده شد.
بازیهای تیم ملی فوتبال نوجوانان کشورمان، به سرمربیگری حمید استیلی، برای شرکت در مسابقات جام قهرمانی فوتبال نوجوانان آسیا نیز در بندر جنوبی تایلند، شهر «سونگخلا» در سفری یک هفتهای به این کشور با تهیه و ارسال پلاتوهای موبایلی و گزارشهای خبری تلویزیونی و رادیویی و ارتباط مستقیم با بخشهای ورزشی خبر سیما بهطور کامل پوشش داده شد.
آخرین دستاوردها و تولیدات شاخص دفتر مالزی کدامند آیا با اقبال عمومی مواجه شده است؟
تولید مستند خبری از بزرگترین دستاورد عملی دانشمند ایرانی، دکتر حجازی، در زمینه طراحی و ساخت سامانههای چهارگانه میراکننده زلزله؛ تولید مستند خبری از ویلچر هوشمند پروفسور مقومی، استاد ایرانی دانشگاه «یو ام» مالزی، با قابلیت کنترل از طریق امواج مغز کاربر؛ تولید مستند خبری از موزه بکر قرآن کریم در شهر «ناراتیوات» در جنوب تایلند؛ تولید مستند «سوپ لانه پرنده» با صادرات صدها میلیون دلاری در مالزی و اندونزی؛ تولید مستند از خیریه بانوی مشهور ایرانی در نگهداری از کودکان معلول ذهنی و حرکتی؛ تولید گزارش خبری از جشنواره غذاهای سنتی ایران در کوآلالامپور؛ تولید گزارشهای خبری از محصولات غذای «حلال» ایران، نوآوریهای علمی از اندونزی، مالزی، سنگاپور، ژاپن و تهیه مستند کوتاه از ساخت نرمافزارهای عرضه محصولات کشاورزی در اندونزی مناسب برای تولید در داخل کشور از جمله مستندها و گزارشهای دفتر صداوسیما در مالزی است که با اقبال و توجه ویژه مخاطبان داخل و خارج از کشور مواجه شده و بازتابهای فراوانی داشته است.
مردم مالزی علاقه زیادی به هنر، فرهنگ، شعر، صنایع دستی، و چشماندازهای طبیعی، بهویژه جاذبههای کویر ایران دارند و برخلاف روحیه کمتحرک و آرامشان، همواره طرفدار فیلمهای هیجانانگیز ایرانی هستند. اینجانب شاهد بودم برنامه «شب فیلم ایرانی»، به همت سفارت کشورمان، با اکران فیلم «خورشید» مجید مجیدی در سینماهای مالزی، با استقبال مردم، فیلمسازان و بازیگران مطرح سینمای این کشور روبهرو شد. با استفاده از این ظرفیت بالقوه میتوانیم بخش عمدهای از گیشه فروش فیلم در مالزی را با ارائه فیلمهای برجسته سینمای کشورمان از آن خودمان کنیم.
آیا تولیدات دفتر رسانه ملی در کوآلالامپور در جشنوارههای اتحادیه رادیو تلویزیونهای آسیا- اقیانوسیه (ABU) شرکت کرده است و هدف از برگزاری این جشنوارهها و حضور رسانه ملی در این نشستها چیست؟
خوشبختانه در سالهای اخیر علاوه بر شرکت خبرنگاران دفتر در دورههای حرفهای خبرنگاری ABU که اینجانب توفیق حضور در آنها را داشتهام، زمینه حضور مدیران ارشد سازمان برای شرکت در همایشهای سالانه این اتحادیه نیز فراهم شده است. همچنین دفتر کوآلالامپور نحوه پرداخت معوقه رسانه ملی را در زمینه حق پخش بازیهای فوتبال با همکاری سفارت کشورمان و تلاشهای فهیم دانش، مدیر کل امور بینالملل فراهم آورده و اخیرا نیز با دعوت از «احمد ندیم»، معاون فنی ABU ، امکان حضور ویدئو کنفرانسی وی را در هجدهمین اجلاس فناوری رسانه مهیا کرده است.
با چه بخشهایی از سازمان صداوسیما تبادلات رسانهای دارید؟
با توجه به تعدیل نیرو و تبدیل نمایندگی به دفتر خبری در سالهای اخیر، بهعنوان خبرنگار صداوسیما همراه با یک نیروی کمکی محلی بهعنوان تصویربردار در حوزه پوشش رویدادها، تهیه مصاحبههای اختصاصی، تولید گزارشهای خبری، پلاتوهای موبایلی، مستندهای کوتاه و اخبار مکتوب با خبرگزاری صداوسیما وابسته به معاونت سیاسی سازمان همکاری مستمر دارم.
آیا نهادهای بینالمللی با ماهیت فرهنگی دیگری در مالزی هستند که دفتر کوآلالامپور با آنها همکاری کند؟
دفتر خبری کوآلالامپور علاوه بر پوشش رویدادها و اخبار ورزشی مربوط به کنفدراسیون فوتبال آسیا، با مدیران و نمایندگان بنیادهای مردم نهاد مالزی از جمله رئیس شورای مشورتی سازمانهای اسلامی مردمنهاد مالزی، مدیر مؤسسه مردم نهاد جبهه رنسانس اسلامی مالزی و مسئول بنیاد عدالت اسلامی مالزی برای تولید مصاحبههای ویژه و پوشش برنامههای همسو با سیاستهای جمهوری اسلامی ایران تعامل تنگاتنگی دارد.
با کدام شبکههای تلویزیونی مالزی تعامل و تبادلات رسانهای دارید؟
سعی شده است با برخی از خبرنگاران رسانههای مختلف مالزی در حین پوشش برنامهها و همایشهای مشترک ارتباط برقرار شود. قبلا نیز در تعاملاتی که مدیر دفتر وقت این نمایندگی با رسانههای مالزیایی داشتهاند، برخی از قاریان، یا میهمانان دولتی ایران در سفر به مالزی از شبکه اسلامی «الهجره» بازدید کردهاند، اما بهطور کلی، بهعلت غالب شدن اوضاع خاص خبری، تعامل مستمر و موثر با شبکههای مختلف مالزی برقرار نمیشود و لازمه این مهم، افزایش کمّی نیروی انسانی با هدف گسترش دامنه فعالیتهای این چنینی است.
نخستین شبکه جهانی تلویزیون اسلامی مالزی به نام «الفلاح» قرار بود در سال ۱۳۸۶ در مالزی راهاندازی شود که ناتمام ماند و اجرایی نشد، ولی در این زمینه، شبکه دولتی «الهجره» با هدف تقویت درک بهتر مردم از اسلام و با مشی اعتدال و میانهروی به گونهای که برای همه نژادهای موجود در این کشور فهمیدنی و اثرگذار باشد، راهاندازی شد. با وجود همه حساسیتها و سختگیریهای مدیران اهل تسنن شبکه اسلامی «الهجره» میتوان با تقویت دیپلماسی رسانهای، پای ورود برخی تولیدات و فیلمهای مذهبی سینمای کشورمان را به این شبکه باز کرد.
آیا خاطره جالبی از حضورتان در دفتر مالزی دارید؟
تهیه گزارش مستند از تلخترین و بدبوترین میوه دنیا خاطرهساز شد. برخلاف میلم مجبور شدم خوردن میوه «دوریان» را برای نخستین بار در عمرم مقابل دوربین خبر به تصویر بکشم که البته درست است که این گزارش با القای موفق پیام به مخاطب بازتاب گستردهای داشت، ولی من تا دو روز دچار تهوع بودم و میلی به غذا نداشتم.
میزان تعامل سفارت کشورمان در مالزی با دفتر به چه صورت بوده و سفیر کشورمان در این خصوص چه تمهیداتی تدارک دیدهاند؟
ظرف دو سال اخیر که مأموریت سفیر جدید کشورمان، علی اصغر محمدی شروع شد به جرئت میتوانم بگویم با وجود همزمانی مأموریت ایشان و شیوع همهگیری کرونا، ظرف این مدت تعامل، همکاری و حمایت سفارت کشورمان طی سه دهه فعالیت دفتر صدا و سیما در کوالالامپور واقعا کم نظیر است. سفیر کشورمان در نخستین فرصت بعد از کاهش محدودیتها بدون هرگونه تشریفاتی به دفتر صدا و سیما آمدند و از نزدیک در جریان روند فعالیتهای دفتر قرار گرفتند. ایشان همواره در برنامهریزیها و جلسات مهم حضور رسانه را مغتنم میشمارند و از بنده در بیشتر جلسات سفارت دعوت میکنند. ظرف بیش از دو سال فعالیت و البته در سایه مدیریت موفق ایشان ارتباط بسیار صمیمانهای میان دفتر و سفارت برقرار شده است و همواره سعی کردهاند تا حد ممکن، کمک حال امور دفتر باشند.
نکته شایان توجه این است که در دوره رقابت رسانهها، پیشرفت فناوریهای ارتباطی و رویش روزانه رسانههای الکترونیک و مکتوب، آنچه به اخبار اعتبار میبخشد حضور خبرنگار در صحنه رویدادهاست؛ عنصری کلیدی و مرجع که باورپذیری اخبار را در نزد مخاطبان افزایش میدهد، زیرا بدون خبرنگار در صحنه میتوان از یک تصویر خبری دهها تحلیل متفاوت از زوایای مختلف برداشت کرد. بنابراین، خبرنگاران در همه جای دنیا سرمایه اصلی رسانهها به شمار میآیند و به رسانههایشان اعتبار میبخشند.