سیدمحسن بلادیان، مدیرکل ارتباطات زمینی و ماهوارهای معاونت توسعه و فناوری رسانه در گفتوگویی مجموعه اقدامات حوزه فنی در پوشش بزرگترین رویداد فوتبالی جهان را بسیار گسترده و ارزشمند دانست و گفت: نظر به برگزاری مسابقات جام جهانی فوتبال قطر 2022، اداره کل ارتباطات زمینی و ماهوارهای در کنار دیگر مجموعههای این معاونت به منظور پوشش تمامیبازیها با کیفیت 4kو نیز پخش زنده برنامههای استودیو 11 ساختمان تولید سیما در قالب 4k و ارسال به رژی شبکه فراتر خطوط متعددی برقرار شد.
به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، وی اضافه کرد: برقراری شش خط سیگنال از ارسال و دریافت ماهواره به نودال مرکزی پخش جدید، برقراری شش خط سیگنال از نودال پخش به واحد سیار 4kمستقر در ساختمان تولید، برقراری دو خط 4kاز واحد سیار 4k بصورت اصلی و رزرو به نودال پخش مرکزی و همچنین برقراری دو خط HD از واحد سیار4k به نودال تولید، خطوط برقرار شده به شمار میرود.
بلادیان در ادامه تصریح کرد: به منظور برقراری ارتباطات فوق به صورت فیبرنوری، کابل فیبر نوری بین واحد سیار مستقر در ساختمان تولید و نودال تولید اجرا و سپس در داخل پچ پنلهای فیبرنوری در دو نقطه مذکور به تعداد 12 کر فیبرنوری فیوژن و ترمینه شد و پس از اتصال پچ کوردهای فیبر نوری و کابلهای کوآکسیال ارتباطات فیبرنوری از طریق لینکهای مربوطه برقرار و پس از آزمایشهای سیگنالرسانی تحویل نودال مرکزی شد.
تشریح جزئیات پوشش توفیقآمیز مسابقات جامجهانی در بیش از ششهزار ایستگاه تلویزیونی
نقاط آرامش سیگنالرسان در پوشش بازیهای جامجهانی
کوهستانی بودن کشورمان، سبب شدهاست ایستگاههای فرستنده با پراکندگی گستردهای در سطح کشور توزیع شوند. گستردگی این شبکه زمانی نمایان میشود که بدانیم هماکنون حدود ششهزار و 500 ایستگاه با تیپهای مختلف در سطح کشور توسعه یافته که عمده آنها شامل تیپ کم قدرت با حدود ششهزار ایستگاه است.
ایستگاههای کم قدرت بعضا پوشش دهنده روستاها یا شهرهای کوچک هستند و به طور میانگین مسافتی با شعاع 10 کیلومتر را پوشش میدهند و جمعیت پوششی آنها معمولا زیر هزار نفر است. برای نمونه در مسیر کوهستانی جاده چالوس که امکان دید مستقیم یک ایستگاه پرقدرت برای تمام روستاها و شهرهای محصور در توپوگرافی پیچیده کوههای البرز میسر نیست، در حال حاضر حدود 30 ایستگاه فعال در حال سیگنالرسانی به مردم هستند.
لذا در وهله نخست باید سیگنال ورودی این ایستگاهها تامین شود تا در ادامه با عبور از فرستنده و سامانه آنتن و انتشار زمینی سیگنال امکان بهرهمندی مخاطبان فراهم شود.
موضوع مهم در این زمینه، مجوزها و مسائل مربوط به حق پخش مسابقات ورزشی است که بعضا تولیدکننده محتوا پخش سیگنال از طریق ماهواره را مجاز نمیداند و تنها برای پخش زمینی آن مجوز صادر میکند که سبب بروز مشکل در سیگنالرسانی به ایستگاههایی میشود که از سیگنال ماهوارهای برای ورودی استفاده میکنند.
از سال 1400 و یک سال مانده به آغاز مسابقات جام جهانی با دستور رئیس سازمان به منظور رفع مشکلات، اقدامات مهمی در حوزه اداره کل فرستندههای رادیویی و تلویزیونی صورت پذیرفت که مهمترین آنها برنامهریزی و اعمال تغییرات در گیرندههای ماهوارهای در شش هزار ایستگاه با توجه به فناوری کدینگ اختصاصی سازمان بود. در این نوع ارسال سیگنال که«کدینگ پویا» نامیده میشود، سیگنال با کدگذاری به شکلی خاص، تنها توسط تجهیزات سازمان در این ایستگاهها قابلیت استفاده خواهدداشت و اقدامات صورت پذیرفته برای بهره برداری از این سامانه به نحو گسترده و بی سابقهای در ساختارها و تجهیزات اعمال شد.
در مراحل مقدماتی، در چند مرحله اجرای نسخههای مختلف بهروزرسانی کدینگ پویا، در 300 ایستگاه با پوشش جمعیتی بالا و با اهمیت و همچنین بر روی فرستندههای 4K مراکز استانها انجامگرفت.
در خصوص پیادهسازی کدینگ BISS در مرحله نخست در چهار ماه ابتدای سال جاری، بهروزرسانی ریماکس در ایستگاههای دارای IRD&Remux با قابلیت پشتیبانی از کدینگ پویا و همچنین تغییر مسیر سیگنالرسانی به ماهواره اینتل ست در تعدادی از ایستگاههای باقیمانده صورت گرفت.
در ادامه و در فاز دوم نیز به مدت یک ماه، در 300 ایستگاه قبلی سرویس های شبکه سه و ورزش به سرویس های اصلی تغییر داده شد و در ایستگاههای آنالوگ، سیگنال ورودی ماهواره از طریق یک فرکانس جایگزین (فرکانس 11900، اینتلست، TEST1 بدر) که کدینگ پویا اعمال نمیشد، تامین گردید. همچنین فایل آپدیت انواع ریماکس های غیرکارتی فناموج بعد از چند مرحله تست و بررسی، آماده شده تا امکان بهره برداری از این نوع ریماکس ها نیز با استفاده از کدینگ پویا فراهم شود.
در طول مراحل پیاده سازی آپدیت کدینگ پویا، به منظور اطمینان از صحت عملکرد این سیستم، تست های ادواری صورت گرفت.
شبکههای همراه با کدینگ پویا به عبارت دیگر، شبکههایی که در بستههای مختلف به پخش مسابقات ورزشی و مسابقات جامجهانی پرداختند، شبکههای سه و ورزش موجود در فرکانس ۱۱۸۸۰ ماهواره بدر در بستههای TS1 و TS2، شبکه سه HD و ورزش HD موجود در فرکانس ۱۲۲۶۴ ماهواره بدر در بسته TS3 و همچنین شبکه فراتر(4K) موجود در فرکانس ۱۲۳۲۲ ماهواره بدر در TS5 به شمار میروند.
شایان ذکر است در ماهواره اینتلست شبکههای سه و ورزش همراه با کدینگ BISS جدید پخش میشوند که این کد در تمام ایستگاههای با ورودی اینتلست در دستگاه ریماکس توسط همکاران فرستندههای تلویزیونی مراکز، اعمال شد.
نهایتا پس از انجام یافتن مراحل ذکر شده در بیشتر ایستگاهها قابلیت پخش مسابقات ورزشی با استفاده از کدینگ پویا فراهم و مسابقات ورزشی جام جهانی 2022 قطر، تقریبا در تمام نقاط کشور پوشش داده شد.
اتفاقی نو در پوشش مسابقات جامجهانی
دریافت و ارسال سیگنال مستقل محیطی مسابقات جام جهانی
علیرضا پورصابر، مدیرکل فنی پخش در معاونت توسعه و فناوری رسانه که با همکاران خود به صورت فشرده درگیر پخش مسابقات جامجهانی فوتبال است در خصوص شیوه پخش این بازیها گفت: پیش از آغاز بازی، جلسات متعدد هماهنگی در خصوص نحوه دریافت و وضع سیگنالرسانی و مجوزها در قرارداد در سطح معاونت توسعه و فناوری رسانه برگزار شد تا با آمادگی کامل وارد این دوره از پشتیبانیهای فنی شویم.
وی در ادامه اظهار داشت: در حوزه اداره کل فنی پخش در طول جامجهانی، کنار موضوع پخش مسابقات فوتبال از شبکههای سه، شبکه فراتر و شبکه ورزش که پخش اصلی را عهدهدار بودند، شبکههای یک، دو، پنج و شبکه امید نیز به صورت مستقل پوشش حواشی بازیها و برنامههای تخصصی در این حوزهها را دنبال میکردند. همچنین شبکههای رادیویی مانند شبکه ورزش نیز برنامهها و بحثهای رادیویی در خصوص جام جهانی را پوشش دادند.
پورصابر، تلاشهای متعدد پیش از برگزاری بازیها برای تکمیل زیرساخت و توسعه پوشش، دریافت و پخش مسابقات به صورت 4k را مورد توجه قرار داد و افزود: به منظور سیگنالرسانی مطلوب، تمام زیرساخت مجموعه اداره کل ارتباطات زمینی و ماهوارهای در پخش و حوزه تولید مورد بازبینی و تقویت قرار گرفت و مسابقات و برنامهها به بهترین شکل به مخاطبان ارائه شد.
مدیرکل فنی پخش با اشاره به پخش روزانه چهار بازی در روزهای ابتدایی جام جهانی، تصریح کرد: سیگنال مسابقات هم به شکل ماهوارهای و هم بر بستر زمینی به صورت اصلی و جایگزین در اختیار این اداره کل قرار میگرفت و همکارانم از بسترهای مختلفی که برای مجموعه فراهم بود، این سیگنالها را در اختیار شبکههای بهره بردار قرار میدادند.
وی اتفاقی نو در تصاویر مسابقات را مورد توجه قرار داد و گفت: با تمهیدات صورت گرفته توسط سازمان صداوسیما، سیگنالی مستقل از دوربینهای محیطی محل برگزاری مسابقات نیز دریافت میکردیم که این سیگنال نیز در اختیار پخش شبکهها قرار میگرفت تا در خلال برنامهها بتوانند از تصاویر دوربینها به فراخور استفاده کنند.
پورصابر با بیان اینکه در بحث سیگنالرسانی و دریافت مشکلی در این ایام پیش نیامده و مسابقات به بهترین شکل ممکن در اختیار بینندگان قرار گرفتهاست، اضافه کرد: در کنار پوشش مسابقات فوتبال، در خصوص پوشش شور و هیجان بازیهای ایران بهخصوص سه بازی برگزار شده در سطح کشور تمهیداتی از مراکز استانها و تهران دیده شدهبود و از مراکز سیگنالهای متعددی از تصاویر ابراز احساسات مخاطبان و بینندگان از سطح کشور، به صورت قابهای سیوسهگانه مراکز و قابهای شانزده و نهگانه تهران برای استفاده شبکهها در اختیارشان قرار گرفت و در برخی شبکهها نیز در خصوص شادی مخاطبان در مسابقه ایران و ولز تا نیمههای شب، سیگنالها از نودال دریافت و سرویس دهی از طریق نودال پخش انجام دادهشد.
وی، کمبود نیروی انسانی را از دغدغههای حوزه فنی رسانه ملی برشمرد و گفت: در پوشش جام جهانی نیز همکارانم فشار زیادی را متحمل شدند، اما به دلیل حساسیت برنامهها تلاش کردند تا این رخداد بدون مشکل روی آنتن برود.
مدیرکل فنی پخش، فراهم شدن پوشش همزمان مسابقات از شبکه فراتر و با کیفیت 4k را از نقاط قوت این دوره از جامجهانی برشمرد و افزود: نگرانیهایی در خصوص کیفیت تصویر و همزمانی دو تصویر و چگونگی گزارشگری بازیها وجود داشت که با تمهیدات صورت گرفته در حوزه سیما و فناوری این دغدغهها برطرف و پوشش با موفقیت سامان یافت.
خدمتی نو و ارزشمند در پوشش 4k جامجهانی
گفتن از توانمندیهایی که داریم
با توجه به برگزاری مهمترین رویداد فوتبالی جهان یعنی جام جهانی که در قطر برگزار شد و تلاش تمام قد مجموعه معاونت توسعه و فناوری رسانه ملی در پوشش مسابقات فوتبال با کیفیت مطلوب بهویژه فراهم آوردن زمینه برای پخش 4k مسابقات، به سراغ حسن مداد مدیرکل فنی صدا و تصویر رفتیم و در باره این موضوع با او گفتوگو کردیم.
- آیا ما واقعا تصاویر را به صورت HD و 4k دیدیم؟
به همت مجموعه معاونت توسعه و فناوری رسانه، امسال سعی شد تصاویر تأمینی سازمان تمام استانداردهای موجود در قالب استاندارد 4k به همراه قابلیت HD یا داینامیکرنج بالا را داشتهباشد. در طراحی و چیدمان و انتقال سیگنال تلاش شد که ماهیت سیگنال و در واقع قابلیت ذاتی سیگنال حفظ شود، به گونهای که هم نسخه 4k و هم نسخه HD را داشتهباشیم. فکر میکنم این نخستین باری بود که سازمان نسخه 4K را خریداری کرد و بهصورت قانونی و رسمی در اختیار سازمان قرار گرفت.
- در خصوص شمایل جدید استودیو 11 و حضور پر رنگ آن در جامجهانی برایمان بگویید.
پیشتر علاوه بر بازسازی و نوسازی سرویس نور استودیو و تجهیز به نورهای LED با کیفیت، در خصوص HDسازی استودیو نیز اقدام شده بود. در سال جاری نیز ضمن اینکه از قابلیت فعلی ویدئووال به اندازه کافی و آرایه (دکور) بزرگ استفاده شد، قابلیتهای اگمنت ریالیتی( AR ) یا به عبارت دیگر واقعیتهای افزوده را نیز برای اولین بار بهصورت دو دوربینه به این استودیو اضافه کردیم. ضمن اینکه سعی کردیم از نظر پوشش دوربینی و تصویری، تنوع شاتهای مختلف و تصاویر سقفی، اضافه کردن تعداد دوربینها در حوزه سیما نیز برنامهها را تقویت کنیم. البته خیلی جا داشت که فضای محتوایی و گرافیک تولیدی نیز متفاوتتر و متنوعتر باشد. مثلا دکوپاژ با یک نگاه AR استودیویی طراحی شود که در آینده بخش زیادی از آرایه را بر این اساس طراحی خواهیمکرد. این رویداد، تجربهای شد تا برای برنامههای بعدی در حوزههای محتوایی و تولیدی، بهره بیشتری از طراحی AR گرفتهشود.
-اجرای طرحها و همکاری با حوزه محتوایی تا پیش از شروع بازیها چگونه بوده است؟
سیاست کلی معاونت این بود که سرویسهای نو در ابتدای کار نهادینه شوند. بهویژه چون بسیاری از این سرویسها که اجرا میشوند متناسب با موضوع ارتقایشان همزمان در آغاز کار به تکامل میرسند، ولی با وجود این بلوغ و تکامل، باز هم جا برای کار بیشتر هست که هم سامانه کاربری سادهتر شود و هم دقت کار بالاتر برود و در ادامه باگها و ایرادات احتمالی نیز رفع شود. ضمن اینکه با انجام دادن آموزشهای لازم، حوزههای محتوایی بهرهبردار بتوانند استفاده کنند. این اقدامات انرژی بسیار زیادی از همکارانم برد و به دلیل حساسیت کار، همچنان پای کار هستیم.
- نظر استودیو شبکه ورزش هم نو نوار شد و حال جدیدی داشت. از آنجا برایمان بگویید.
بله، عملاً در حدود 10 ماهه گذشته در استودیو ولیعصر فعال بودیم و نسل جدید پروژه AR را بر مبنای حسگرهای مادون قرمز در آنجا اجرایی کردیم. وقتی میخواهیم از AR استفاده کنیم باید دارای تجهیزات حرکتی دقیق باشیم مانند سه پایهها و کرینهای حسگردار که اینها قیمتهای گزافی دارند، ولی با فناوری اینفرارد(بهینهساز فناوری اطلاعات و ارتباطات) میتوانیم همین کرینهای معمولی، سهپایه معمولی و حتی دوربینهای سر دست را تبدیل به یکی از دوربینهای AR کنیم. به همین دلیل، این دست اقدامات بهمرور بالغتر شد و دقت آن بالاتر رفت و در نهایت منجر به خروجی استودیو 11 شد. ما میخواستیم به عنوان نمونه، یک سیستم خارجی نیز در استودیو مستقر کنیم تا با سیستم توسعه یافته خودمان مقایسهاش کنیم، اما به دلیل تحریمها محقق نشد که این امر سبب خیری شد تا ما کارمان را با قدرت ادامه دهیم.
- به غیر از کیفیت تصویر، چه ابزار و فناوری دیگری را میتوانیم مطالبه کنیم؟
با توجه به برخی موضوعات تکنیکی، هرچند تمهیدات آن دیده شدهبود و این آمادگی وجود داشت، ولی به دلیل لزوم کارکرد نیروی انسانی و جلوگیری از هرگونه خطا در این برهه موفق نشد، اما با این وجود کیفیت تصویر قابل درک برای مخاطب، به اضافه تعداد خطها برای پایداری سیگنال و تنوع نماهایی که بخشی از آن به استفاده گسترده از فناوری در ورزشگاه قطر بر میگردد، همه و همه باعث شد تا بتوانیم تصاویر را با کیفیتی بالا در اختیار مردم بگذاریم، هم 4K واقعی و هم HD واقعی.
-آیا به معنای واقعی توانستیم مفهوم کار گروهی و در کلاس جهانی را به نمایش بگذاریم؟
ارتقای مجموعه زیرساختهای فنی سازمان که از پیشتر موضوع مورد مطالبه سازمان بود نقش مهمی در ایجاد کار گروهی و حضور در کلاسی جهانی داشت. به عنوان مثال ما برای اولین بار واحد سیار 4K سازمان را زیر بار بردیم و در کارهای تولیدی و استودیوی شبکه 4K در این واحد سیار مورد استفاده قرار گرفت. علاوه بر پخش شبکه 4K به دلیل امکانات بسیار گسترده آن در آینده نزدیک برای بازیهای فوتبال و سایر رشتههای ورزشی از این واحد سیار بهره خواهیم برد. این طرح پس از چندین سال تلاش بیوقفه، با طراحی و تأمین بودجه و نهایتاً با عملیاتی شدن واحد اتفاق افتاد. برای بهرهگیری از این فناوری در جامجهانی، خط و خطوط این واحد سیار با همکاری اداره کل ارتباطات زمینی و ماهوارهای مستقر وخطهای 4K در این واحد منتقل شد. شش خط به عنوان خط 4K به واحد سیار تحویل داده و چهار خط نیز از آن خروجی گرفتهشد. همچنین برای اینکه بتوانیم حتی در صورت نیاز سیگنال SDH را به 4K و بالعکس تبدیل کنیم تبدیلهای بسیار گستردهای اتفاق افتاد.
در موضوع جامجهانی به نوعی برای نخستین بار زیرساخت مجموعهای متصل برقرار شد همانند نودال جام جم، نودال تولید، واحد سیار، رژی شبکه سه، استودیو شماره11 و مجموعهای از گردش در سامانه اینترکام آی پی به همدیگر متصل شد تا ارتباط تمام مجموعههای داخلی با سهولت برقرار شود که این امر هماهنگی و آمادگی سامانه را بالا برد. زیرساختی در سازمان مهیا شد تا در بخشهای مختلف قابلیت تبدیل سیگنال در سطوح مختلف از 4K به HD، از 4K معمولی به 4K اچ دی دار و بالعکس و همچنین کیفیت SD به این قالبها فراهم شد. این آمادگیهای گسترده در سازمان مورد نیاز بود که در یک کار منسجم و با تلاش بیوقفه مجموعه معاونت توسعه و فناوری رسانه برقرار شد.
نظرتان در خصوص یکی از بهترین همکاریهای گروهی بین حوزه فنی و محتوا و خروج آنچه را که مردم به عنوان مسابقات نگاه کردند، بیان کنید.
ما به عنوان ستاد در هر جایی، در خود شبکه و بهرهبرداری از شبکه 4K، تا زمانی که سرویس پایدار شود کنار مجموعه بهرهبردار هستیم، چه نودال جام جم باشد، چه پخش جام جم، شبکه فراتر، حوزه سیما یا استودیو 11، واحد سیار و حتی مجموعه خطوط زمینی و ماهوارهای باشد، در همه این عرصهها همکاری فراحوزه ای داشتهایم. با توجه به ظرفیت و داشتههای هر مجموعه، چه از لحاظ تجهیزاتی، چه از نظر تنظیماتی و همسانسازی استانداردهای مجموعهها و در نهایت برقراری سیگنال پایدار و مطمئن و با کیفیت، این دستاورد فراهم آمد.
ولی آنچه در پایان باید به آن اشاره کرد حضور موثر تمام حوزههای فنی و محتوایی در کنار هم برای یک اتفاق مشترک بود تا سبب شود سهم اندکی در جلب رضایت نسبی مخاطبان داشتهباشیم و نام بردن از یک شخص یا حوزه خاص به عنوان تنها عامل توفیق امکانپذیر نیست و باید قدردان همه عزیزان بود.
سرپرست معاونت توسعه و فناوری رسانه عنوان کرد:
پخش بازیهای جام جهانی با کیفیت های HD و 4K در بستر شبکهها
مهندس علیرضا شریفی، سرپرست معاونت توسعه و فناوری رسانه در گفتوگویی از رویدادی ارزشمند در رسانه ملی خبر داد و گفت: بنا به دستور رئیسمحترم سازمان و تاکید معاون سیما، با تمهیدات در نظر گرفته شده، با پخش بازیهای جامجهانی در زیرساخت شبکه فراتر(4K) و با بهترین کیفیت ممکن در خدمت مردم عزیز بودیم.
وی به پوشش بیش از 40 درصدی این شبکه در مراکز استانها اشاره کرد و ادامه داد: عزیزانی که مطلع هستند و از لحاظ جزئیات، ما را در این چند مدت اخیر رصد کردهاند، میدانند که در تاریخ 9/9/99 علاوه بر افتتاح شبکههای HD که در آن زمان به نوعی مطالبه مخاطب بوده و امروز نیز مورد رضایت و وثوق مخاطبان عزیز است، شبکه فراتر را به صورت آزمایشی راهاندازی کردیم و در حد توان و امکانات موجود، مراکز استانها را نیز زیر پوشش این شبکه قرار دادیم.
شریفی ادامه داد: در مبادی مرزها به دلیل سهولت بیشتر دسترسی به گیرندهها برای هموطنانمان نیز مورد تاکید ما بود و همکاران عزیز بنده با تلاشهای شبانه روزی در شهرهای مرزی همچون بانه، مهاباد، آبادان و...، فرستندههای مورد نیاز را در این خصوص نصب کردند و تلاش کردیم تا هر دو قالب HD و 4K با کیفیت قابل قبول در اختیار مخاطب قرار گیرد.
سرپرست معاونت توسعه و فناوری رسانه اضافه کرد: فعلا امکان پوشش سراسری 4K وجود ندارد و تامین اعتبار و توسعه زیرساختهای لازم و پوشش حداکثری، در گرو مساعدت سازمان است.
وی با تاکید بر اینکه در این شبکه دقیقا همان سیگنال دریافتی و با همان کیفیت در معرض دید علاقهمندان قرار میگیرد، عنوان کرد: این موضوع، افتخاری ملی محسوب میشود، چراکه با این اقدام به نوعی بر لبه فناوری روز دنیا در حال حرکت هستیم. هنوز بسیاری از کشورها امکان استفاده از قالب تصویری 4K را ندارند، ولی خوشبختانه در کشور عزیزمان با همت مهندسان و عوامل تولید داخلی این چرخه بنا شده و باعث افتخار است که بگوییم بخشهایی از این فناوری را نیز بومی سازی کردهایم.
شریفی خاطرنشان کرد: فرزندان ایران در رسانه ملی همواره دغدغه کیفیت محتوا را برای مردم دارند و تلاش جمعی ما بهویژه در حوزه ساختار فنی سازمان این بوده که مردم به بهترین کیفیت ممکن در اقصی نقاط ایران دست یابند.
وی با بیان اینکه از طریق ماهواره در خاورمیانه نیز این خدمترسانی در قالب شبکه فراتر در حال اجراست، تاکید کرد: مردم عزیز به منظور آشنایی با فرکانس شبکه 4K و دیگر جزئیات مربوطه میتوانند به نشانیiribuhd.ir مراجعه کنند.