مستند فرهنگ با عنوان «سرزمین مادری» دوشنبه یکم خرداد ماه به روایت جشن خرماپزان اختصاص دارد.

به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، شنوندگان این برنامه، همسفر با سمیه نجفی گزارشگر رادیو فرهنگ در سرزمین مادری به استان فارس سرزده و با فرهنگ و آداب و رسوم مردم شهرهای خانزیان و کازرون آشنا می‌شوند. کازرون یکی از شهرهای استان فارس است که در باختر استان واقع است و آداب و رسوم‌ خاص خودش را داراست. کازرون همچنین یکی از شهرهای تاریخی و اصیل ایران است که جاذبه‌های گردشگری زیادی دارد. آئین سنتی کنگ‌جوشی یا همان خرماپزان یکی از رسوم قدیمی این شهر است . برای کنگ جوشی محصول اولیه نخل را که هنوز نارس است تا زمان رسیده شدن نگه می دارند و پس از تبدیل محصول نارس به کنگ (وضعیتی که دانه خرما از کال و نارس عبور کرده و فاصله ای تا رطب شدن ندارد) در یک الی دو روز همه محصول (همراه با خوشه) که حدود هشتاد کیلوگرم محصول دارد را در آب می جوشانند. پس از برداشت که در گویش محلی به آن "بریده شدن" گفته می‌شود، کارگرها خوشه‌ها را به مکانی که از قبل مشخص شده و اتاقکی از سوند (سبدی مخصوص که با برگ درخت نخل جهت نگهداری از خرما استفاده می‌شود) انتقال می دهند و دانه‌ها را به وسیله دو چوب نخل حدود ۲۰ سانتی متری که انتهای آنها به وسیله بندی از جنس برگ نخل بهم بسته شده (تراکو terakoo) و شبیه عدد ۷ است، از خوشه‌ها جدا می‌کنند.پس از جدا کردن، همه دانه‌ها را به وسیله نوعی سبد بافته شده از برگ نخل، به درون دیگ های بزرگ مسی آب جوش می ریزند و به مدت دو ساعت درون دیگ جوشانده می‌شوند و پس از جوش خوردن کامل، دانه را به وسیله شیئ که مچک یا مچکی نام دارد(شبیه قاشق متشکل از یک چوب یک متر و نیمی و سبدی بافته شده از تکه‌های خوشه خرما ) از دیگ بیرون آورده و پس از حمل به نقطه ای از زمین مسطح و صاف روی زمین پهن می‌کنند و به مدت یک هفته مقابل آفتاب قرار می دهند.

با فرا رسیدن فصل پاییز و پشت سر گذاشتن ایام خرماپزان در مناطق گرمسیر استان فارس ،برداشت قصبک و خرما در شهرستان‌های گرمسیری فارس نظیر فراشبند ،لامرد ،گراش ،مهر ،لار ،اوز ،زرین دشت،کازرون وغیره آغاز شده است.استان فارس رتبه دوم تولید خرمای کشور و بیش از یکصد رقم انواع خرما را داراست که به دلیل مرغوبیت بالای آنها به کشورهای اروپایی و آسیایی صادر می‌شود.

گفتنی است؛"مستند فرهنگ" به تهیه کنندگی سمیه نجفی، ساعت ۱۴:۳۰ روی موج ۱۰۶ مگاهرتز رادیو فرهنگ پخش می‌شود.