معاونت تنظیم بازار و توسعه کسب‌و‌کار ساترا با هدف تسهیل‌گری، حمایت از توسعه خدمات صوت‌و‌تصویر فراگیر در فضای مجازی به منظور بهبود فضای کسب و کار فعالان ذی‌ربط و تنظیم‌گری تبلیغات تجاری مبتنی بر سیاست‌های مصوب کمیسیون تنظیم مقررات و نیز تضمین رقابت کامل در بازار با استفاده از ابزارهای مرتبط تشکیل شده‌است.
به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، محمدحسن خلعتبری، معاون تنظیم بازار و توسعه کسب‌و کار ساترا که با او پیرامون مواردی همچون بحث تبلیغات در سکوها، تسهیلات ساترا برای کاربران و فعالان صنعت، مطالبه‌گری کابران و فعالان این حوزه و سایر موارد به‌گفت‌وگو نشستیم، در بخش اعظم این گپ کوتاه، نکات جالبی درباره چالش تبلیغات در سکوها گفته که خواندنی است.
یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مردم در شبکه نمایش خانگی، وجود، فراوانی تبلیغات و به‌طور کل تماشای آن در ابتدا و فواصل محتواهای ارائه شده‌است. لزوم این میزان از تبلیغات در هر محتوا و سکوی صوت‌و تصویر فراگیر چیست؟
باتوجه به اینکه تبلیغات یکی از الگوهای درآمدی رسانه‌ها و رسانه‌ها بنگاه‌های خصوصی هستند، ما در چارچوب‌های معین معقول و قانونی می‌توانیم به الگوهای درآمدی آن‌ها ورود کنیم. یکی از این چارچوب‌های قانونی شرایطی است که بازار در کشوری دارای چند قدرت مسلط باشد یا به عبارتی 40 درصد سهم بازار یا بیش از آن در اختیار چند بازیگر باشد. بازار در کشور ما دارای شرایطی ویژه و وجوه متمایزی با سایر کشورها است. البته قوانینی در این خصوص داریم،مثل قانون حمایت از مصرف‌کننده که یکی از مهم‌ترین قوانین ماست و از جانب مجلس ابلاغ شده‌است. یا قانون رقابت، همچنین یک قانون تجارت الکترونیکی هم داریم که مبتنی بر این سه قانون، دستورالعملی تحت عنوان«دستورالعمل ارتباطات تجاری» نوشته‌ایم.
در کلیات این دستورالعمل و اساساً به صورت کلی در حقوق کاربران این مهم است که«سکوها موظفند به صورت پیشینی اعلام کنند که یک کاربر با پرداخت چه مبلغ معینی چه میزان محتوا در چه دسته‌هایی با چه شرایطی» می‌تواند تماشا کند. یکی از شئون این شرایط این است که کاربر از نظر کمّی چقدر باید تبلیغات ببیند؛ مثلاً دارا بودن گزینه رد تبلیغ مهم است و اینکه حجم زمانی و کمّی تبلیغات، استاندارد معیّنی در دنیا دارد. به عبارتی کاربر باید بداند با وجود اینکه اشتراک می‌خرد، چه میزان تبلیغات باید ببیند. ما نمی‌توانیم به سکوها بگوییم تبلیغات نداشته‌باشید، اما می‌توانیم مثل سایر کشورها این الزام را برای سکوها ایجاد کنیم که در الگوهای درآمدی‌شان قوانین معیّنی را اعمال کنند.
در این مدت که این قوانین ابلاغ شده و اجرا می‌شود آیا سکویی در این زمینه تخطی کرده است؟
تقریبا در بخش زیادی (حدودا ۸۰ درصد) از پلتفرم‌ها این موارد اعمال می‌شود. البته این به معنای آن نیست که وضع خیلی خوبی داریم، بلکه به این معنی است که ۲۰ درصد از سکوها که سهم بیش‌تری در این بازار دارند (سکوهای بزرگ‌تر) اکثر این موارد را رعایت نمی‌کنند. حرف آن‌ها هم این است که نهاد تنظیم‌گر نباید در بخش اقتصادی ورود کند. البته اساساً این استدلال، استدلال دقیقی نیست. اولاً در تمام کشورهای دنیا که به صورت مصداقی و موردی قابل بحث است، تنظیم‌گران حاکمیتی، چارچوبی را برای فعالیت بخش خصوصی تعیین می‌کنند؛ ثانیاً در کشور ما بیش‌تر تنظیم‌گران مثل بانک مرکزی، وزارت علوم، ارشاد، آموزش و پرورش و بهداشت و غیره خودشان در وجوهی تصدی‌گر هستند. اساساً یکی از الگوهای نظری در بحث تنظیم‌گری این است که آیا می‌شود بدون هیچ گونه تصدی‌گری تنظیم‌گر بود؟ البته این بحث‌ها باید به صورت مفصل در جای دیگری مطرح شود.
سوال این است که اگر مخاطب اشتراک می‌خرد پس به چه دلیل باید تبلیغات ببیند؟
با یک مثال پاسخ شما را می‌دهم. نتفلیکس دارای چند الگوی درآمدی تبلیغات زیاد، تبلیغات کم و بدون تبلیغات است؛ یعنی این طور نیست که چون کاربر حق اشتراک می‌دهد، سکو نباید اصلا تبلیغات داشته‌باشد؛ این نکته به این بستگی دارد که کاربر چه میزان حق اشتراک بخرد. کاربر در الگویی که بدون تبلیغات است، مبلغ زیادی را می‌پردازد. ما این الگو را در ایران نداریم. هم‌اکنون یک سکویی در ایران هر سه الگوی درآمدی یعنی(اشتراک، ترافیک و تبلیغات) را دارد و عملاً در چارچوب معیّنی فعالیت نمی‌کند. حتی اینکه هر رسانه‌ای در همه شئون برای کسب درآمد آزاد است بر خلاف قوانین بین‌المللی و رویه‌های سکوهای مطرح دنیاست.
درآمدزایی از طریق ترافیک در دنیا محدود است، اما در ایران این‌طور نیست. نکته دیگر آن است که دستورالعملی در ساترا به نام«مدل‌های درآمدی» ایجاد شده‌است که لایه بالاسری دستورالعمل تبلیغات می‌شود. اگر روزی سیاست‌های کلان به این سمت برود که بتوانیم این دستورالعمل‌ها را اعمال کنیم و برای اعمال آن نیز ابزارهای مناسب داشته‌باشیم شاید برخی از این مشکلات حل شوند. پیشنهادم به کاربران این است که این را از ما مطالبه کنند که چرا خدماتی که سکوها به ما ارائه می‌دهند، شفاف نیست؟ کاربر حق دارد بداند که به ازای خرید اشتراک به چه تعداد اپیزود (قسمت) تولیدی و غیر تولیدی در چه گونه‌هایی دسترسی پیدا می‌کند، چه تعداد اپیزود ایرانی و غیر ایرانی، مسابقه و رئالیتی‌شو در این سکو وجود دارد. این حق کاربر است و ما در این خصوص به عنوان نهاد تنظیم‌گر جایگاه لازم را برای ورود داریم. ما این الزامات را برای فعالیت VODهایی که شروع به فعالیت می‌کنند در بخش اقتصادی دیده‌ایم.
کاربران در چه مواردی می‌توانند از ساترا مطالبه کنند؟
یکی از موارد، مربوط به بحث تعرفه‌گذاری اشتراک‌هاست؛ یک سؤال محوری این است که این تعرفه‌ها بر چه مبنایی تعیین می‌گردند. کاربران می‌توانند درخصوص اینکه چرا ما در بحث تعرفه‌گذاری ورود نمی‌کنیم، از ما مطالبه داشته‌باشند. از طرف دیگر فعالان صنعت هم می‌توانند از ما مطالبه کنند. سطح دستمزدها در صداوسیما، سینما و نمایش خانگی فرق دارد،؛ مثلا ساخت یک قسمت در نمایش خانگی حدود شش میلیارد هزینه دارد در حالی‌که در تلویزیون حدود یک میلیارد هزینه می‌شود. نکته درخور توجه این است زمانی که بازیگران نمایش خانگی، دستمزدها را چند برابر بالا می‌برند، عملاً کل زیست بوم دچار مسئله می‌شود.
معاونت تنظیم بازار و توسعه کسب‌و کار ساترا چقدر می‌تواند درخصوص بحث تسهیل‌گری و تعامل ساترا با سکوها، اثرگذار باشد؟
ما به‌زودی با یکی از مهم‌ترین بانک‌های کشور تفاهم‌نامه‌ای را امضا خواهیم‌کرد و به‌زودی تسهیلات بانکی را برای فعالان صنعت خواهیم‌داشت. همچنین تسهیلات رفاهی نیز در نظر گرفته شده‌است. تسهیلات بیمه‌ای ما الان کاملا قابل انعقاد است و رسانه‌ها می‌توانند درخواست دهند. درخصوص تسهیلات مالیاتی هم ما در حال مذاکره هستیم. حدود 18 نوع تسهیلات طراحی شده‌است که البته تا عملیاتی شدن همه آن‌ها فاصله داریم.
آیا ساترا و معاونت تنظیم بازار و توسعه کسب‌و کار ساترا برای سکوهای مستقر و فعال در شهرستان برنامه خاصی در نظر دارد؟
بله، ما سه طرح درخصوص تجمیع ترافیک، اشتراک و درگاه‌ها برای بازیگران کوچک که منبع درآمدی محدود دارند، درنظر گرفته‌ایم. البته این طرح‌ها متناسب با سیاست‌های کلانی که مدیریت ساترا تعریف می‌کنند و در چارچوب‌های تعریف شده عملیاتی خواهدشد.
الگوهای تنظیم‌گری در دنیا به چه صورت است؟
به صورت اجمالی و در مقام عمل ما سه نوع الگوی تنظیم‌گری در دنیا داریم. در الگوی اول که تنظیم‌گری در لایه تدوین و اعمال مقررات است تنظیم‌گران مداخله‌گذاری را در لایه تدوین و نظارت بر اجرای مقررات درنظر می‌گیرند. عمده تنظیم‌گران در حوزه اتحادیه اروپا این الگو را دارند. البته فرانسه تفاوت‌هایی دارد. یک الگوی دیگر تنظیم‌گری الگوی چینی است که عمدتاً مبتنی بر سکوهای ملی است. الگوی سوم نیز الگوی آمریکایی است که در آن بازیگران مهم حوزه رسانه با تراکم سرمایه سعی در ایجاد سکوهای بین‌المللی دارند. اقتضائات و الگوی تنظیم‌گری در کشور ما از منظرهایی مشابه با الگوی سوم و از منظرهایی نیز مشابه با الگوی اول و دوم است. درنهایت اینکه با توجه به مواردی که به آن‌ها اشاره شد همواره از مطالبه‌گری فعالان و کاربران حوزه صوت و تصویر فراگیر استقبال می‌کنیم و تمام تلاش خود را به کار می‌گیریم تا هرچه بیش‌تر به تنظیم‌گری مطلوب و استاندارد نزدیک شویم.