امروز چهارشنبه  ۲۳ آبان ۱۴۰۳
برگزاری نشست علمی در مرکز تحقیقات صداوسیما؛
برگزاری نشست علمی در مرکز تحقیقات صداوسیما؛

«تحلیل گفتمان شناختی برنامه تلویزیونی جهان ­آرا»

مشاهده ۳۹۹
۱۴۰۲/۱۱/۱۸- ۱۴:۱۶
تعداد بازدید:399

نشست علمی «تحلیل گفتمان شناختی برنامه تلویزیونی جهان­آرا»، به همت اداره کل سنجش مخاطب مرکز تحقیقات صداوسیما، با حضور مدیر شبکه افق سیما، مدیران گروه سیاسی و طرح و برنامه این شبکه، عوامل تولید برنامه «جهان­آرا» و همچنین قائم­مقام، مدیران و پژوهشگران مرکز تحقیقات برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، در ابتدای جلسه، دکتر آزاده سالمی، مدیر گروه علوم شناختی و اثرسنجی اداره کل سنجش مخاطب، با اشاره به تقارن برگزاری نشست با ایام بزرگداشت پیروزی انقلاب اسلامی و تاکید بر اینکه برنامه «جهان ­آرا» یکی از برنامه­ های شاخص صداوسیما با محوریت گفتمان انقلاب اسلامی‌به شمار می ­رود، اظهار کرد: مطالعات در حوزه اثرسنجی و علوم شناختی نشان می­ دهد که هدف از  پرداختن به این مباحث در رسانه، برخلاف تصورات قالبی رایج در خصوص علوم شناختی و اثرسنجی، شناخت انواع عوامل تعیین­ کننده در اثر بخشی پیام رسانه است. به لحاظ روش ­شناختی نیز پژوهش ­های علوم شناختی به حوزه ­های آزمایشگاهی و عصب­ شناختی محدود نمی­ شوند و زبان­شناسی شناختی یکی از حیطه ­های اصلی علوم شناختی است که نتایج کاربرد آن در تحلیل گفتمان شناختی برنامه «جهان ­آرا» در این نشست ارائه می­ شود.

صادق یزدانی، مدیر شبکه افق سیما در سخنان خود، با تاکید بر اهتمام برنامه «جهان­ آرا» به مجموعه راهبردهای محتوایی سند تحول رسانه ملی که نقد غرب و غرب­زدگی یکی از آنهاست، این برنامه را از مهم­ترین و پیشرو­ترین برنامه ­های گفت ­وگو محور سیاسی سازمان دانست که متناسب با ماموریت­های شبکه افق، موضوعات متنوع را از منظر سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، محل بحث و گفت­وگوهای صریح و چالشی قرار می­دهد. 

این برنامه که حاصل زحمات مدیران و گروه­های برنامه ساز در دوره­های مختلف است، تلاش می­ کند با نگاهی تحلیلی و در عین حال پیشرو، مسائل و رویدادهای روز و همچنین جریان ­های عمومی‌کشور را مورد توجه قرار دهد و در راه تبیین حقایق و حل مسائل فعالیت کند. وی با اشاره به تاثیر برند برنامه «جهان آرا» بر مباحثی که ممکن است مهمانان مطرح کنند، تاکید کرد؛ رویکرد «جهان­ آرا» این است که نسبت به اتفاقات و موضوعات روز، در خط اول آگاهی­ بخشی فعالیت کند. این رویکرد پیشرو نباید با تحلیل­ها و اطلاعات تکمیلی که پس از آن منتشر می­شود، قضاوت شود.

در ادامه، دکتر مهرزاد بهمنی، پژوهشگر مرکز تحقیقات، به ارائه نتایج پژوهش «بازنمایی غرب در برنامه جهان ­آرا با رویکرد گفتمان شناختی» پرداخت. وی توضیح داد در شرایطی که گفتمان لیبرال- دموکراسی غربی و نظام سلطه بر آمده از آن، با بهره­ گیری از ظرفیت­های نرم ­افزاری رسانه ­ها، اقتصاد قدرتمند، نفوذ در سازمان‌های بین­ المللی و قدرت نظامی‌به عنوان گفتمان مسلط جهانی، به توسعه و استقرار نظام جهان­ بینی خود می­ پردازد؛ گفتمان انقلاب­ اسلامی، می­ کوشد با تکیه بر دال­ های هویت ­بخش خود و به پشتوانه ایمان مذهبی، طرحی نو در اندازد و با تاکید بر مفاهیم هویت­ ساز، به منازعه با گفتمان غرب بپردازد. این پژوهش با روش تحلیل گفتمان شناختی (الگوی تئون ون‌دایک) در صدد بود تا نشان دهد که شناخت و باورهای ذهنی مخاطبان، چگونه تحت تاثیر زبان قرار می­ گیرند و نقش رسانه ­ها در ایجاد کلیشه و شکل ­گیری تصویر قالبی در مخاطبان چیست؟ به این منظور برنامه جهان آرا در سه سطح صوری، معنا و استدلال، تحلیل و مشخص شد که نحوه تثبیت و استقرار «گفتمان انقلاب اسلامی» و به حاشیه راندن «گفتمان غرب» در این برنامه به چه نحو است.

دکتر بهمنی با توجه به نتایج پژوهش توضیح داد: برنامه «جهان­ آرا» به کمک تمهیدات زبانی همچون واژگان مثبت و منفی، سوژه­ های مثبت و منفی متن، برچسب­ها و قیود متنی، ساخت­ زبانی، صورت­ های گفتمانی، استعاره­، کنایه، معانی­ ضمنی، مقوله­ بندی، ایجاد فاصله، توصیف، استناد، ابهام، حسن­ تعبیر و... در چارچوب مربع ایدئولوژیک ون‌دایک به تصویرسازی از غرب می­ پردازد تا به این شیوه، شناخت مخاطبان را تحت تاثیرقرار دهد و از رهگذر آن اهداف گفتمانی برنامه را که در چشم­ انداز گفتمان انقلاب اسلامی تعریف شده است، محقق سازد.

وی در همین زمینه اضافه کرد؛ تصویر ارائه شده از غرب در برنامه «جهان آرا»  بر انسان­ محوری و تضعیف ارزش­های الهی، دموکراسی و انقیاد سوژه در کشورهای غربی، امپریالیسم، جهان­ گستری و تروریست ­پروری این نظام متمرکز است. در این برنامه نظام ­سلطه به عنوان «دیگری» در تقابل با تمدن نوین اسلامی، تمدنی شکست­ خورده معرفی می ­شود که گفتمان انقلاب اسلامی، نظم و چهارچوب بنیادی آن را در جهان و منطقه به چالش کشیده و یکی از عواملی است که افول و زوال تدریجی گفتمان غرب را موجب شده است.

در ادامه، عوامل برنامه به تبیین دیدگاه ­های خود پرداختند. محمد مهدی قادری، تهیه ­کننده فصل دهم «جهان­ آرا» و از سردبیران فصل­های پیشین، با اشاره به اهتمام برنامه به بررسی سریع، صریح و صادقانه موضوعات روز و مسائل محل ابتلای جامعه و تاکید بر رویکرد تحلیلی و آگاهی­بخش آن با محوریت گفتمان انقلاب اسلامی، توضیح داد : «جهان ­آرا» هیچ­گاه به دنبال دفاع کورکورانه از مواضع و دیدگاه­های خاصی نبوده است و طیفی از دیدگاه­ها را ذیل گفتمان انقلاب اسلامی‌پوشش می­ دهد؛ در عین حال، توانایی و ظرفیت همه افراد در تبیین و دفاع از این گفتمان، یکسان نیست و این امر، لزوم تفکیک قائل شدن بین سخنان میهمانان برنامه را با موضع مجری و بخش­های تولیدی برجسته می­ سازد.

مهراد نجفی، سردبیر برنامه «جهان­ آرا» نیز تاکید کرد: این برنامه، مخاطب خاصی دارد و با برنامه ­­های متعدد دیگری که مخاطبان عام را مد نظر قرار می­ دهند، متفاوت است.  هویت «جهان­ آرا» در پی­گیری گفتمان اصیل انقلاب اسلامی تعریف می­ شود و در این مسیر، موضع خنثایی ندارد و انتخاب مهمان­ ها متناسب با هویت برنامه صورت می­ گیرد. در عین حال در برخی از قسمت­ ها، به­ ویژه در مناظره­ ها، مهمانانی از طیف­های فکری و گفتمان­های متفاوت به برنامه دعوت شده ­اند. همچنین گاه از زبان مجری، پرسش­هایی مطرح می­ شود که با دیدگاه سیاسی او متفاوت است، اما برای طرح پرسش­ها و دیدگاه­های رقیب، ضرورت دارد. محمدرضا باقری مجری فصل جدید برنامه، با تشکر از مرکز تحقیقات و مجری و تیم تولید فصل­ های هشتم و نهم که پژوهش معطوف به مطالعه آنها بود، پیشنهاد کرد، فصل جدید برنامه نیز مورد مطالعه قرار گیرد.

علی گنجی، مدیر گروه سیاسی شبکه افق در سخنان خود تاکید کرد: وقتی انقلابی رخ می­دهد، فیلسوفان برجسته آن را می­ سرایند و توصیف می ­کنند. اما مظلومیت انقلاب اسلامی این است که چنین اتفاقی برایش رخ نداده. برنامه «جهان­ آرا»، فرصتی است تا انسان برساخته انقلاب اسلامی، خود را توصیف و تشریح و در مقابل گفتمان­ های قدرتمندی که سعی دارند آن را سرکوب کنند، از خود دفاع کند. انسان انقلابی، خیالی و شعاری نیست؛ بلکه به­شدت انضمامی، فعال و تاثیرگذار در جهان است. امام خمینی (ره)، حاج قاسم سلیمانی و سایر شهدا از جلوه­های عالی انسان انقلابی هستند. انسان انقلاب اسلامی، ایران­ دوست ­ترین انسان جهان است چون برای یک وجب از این خاک، جان می­ دهد.

در پایان نشست، دکتر سیدعلی موسوی مدیرکل سنجش مخاطب، با آرزوی توفیق برای همکاران در شبکه افق تاکید کرد این شبکه پرچمدار بسیاری از فعالیت ­های دشوار، در دوره­ای است که به فرموده رهبر معظم انقلاب، فتنه در بخش­های مختلف جامعه و زندگی رسوخ کرده است.

 

امتیاز شما