فیلم داستانی«دیگران» یکی از جدیدترین تولیدات شبکه استانی کردستان است که با همکاری اقلیم عراق تولید شده است. در واقع این اثر به تهیه‌کنندگی و کارگردانی فرید آریانژاد، نخستین کار بین‌المللی شبکه استانی کردستان و اقلیم عراق به شمار می‌آید که با توجه به برخی از اشتراکات فرهنگی مردم کردستان با مسافران عراقی که اغلب از اقلیم کردستان عراق هستند، از اهمیت بسیاری برخوردار است.
به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، در ادامه در گفت‌وگویی با فرید آریانژاد به اهمیت و جاذبه‌های این فیلم مستند داستانی پرداخته‌ایم.
فرید آریانژاد، تهیه‌کننده و کارگردان مستند داستانی«دیگران» درباره اهمیت این مستند گفت: در سال‌های اخیر تعداد زیادی از کردهای اقلیم عراق به دلایل مختلف به ایران آمدورفت داشته‌‌اند که بسیاری از این موارد به‌منظور انجام دادن کارهای درمانی از قبیل عمل جراحی و ... بوده‌است. طبق آمار وزارت بهداشت و درمان، سالانه یک‌میلیون گردشگر درمانی به کشور وارد می‌شوند که بیش‌تر آن‌ها از کشور عراق هستند. از سوی دیگر، آمار وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیز نشان می‌دهد که تعداد گردشگران عراقی در سال 1398 قبل از شیوع کرونا به بیش از سه میلیون گردشگر رسیده‌بود.
آریانژاد افزود: بیش‌تر گردشگران از مرز باشماق در کردستان به قصد زیارت، تفریح و درمان وارد کشور می‌شوند. گردشگری سلامت یا توریسم‌درمانی نه‌تنها می‌تواند برای کشور با ارزآوری همراه باشد، بلکه راهی برای اشتغال‌زایی و رونق گردشگری برای مردم کردستان نیز هست. اشتراکات فرهنگی مردم کردستان با مسافران عراقی که اغلب از اقلیم کردستان عراق هستند، تأثیر بسزایی در این زمینه دارد. برهمین اساس نخستین همکاری رسمی و بین‌المللی صداوسیمای کردستان با اقلیم کردستان عراق شکل گرفت.
بازگشت سحر به حلبچه
داستان«دیگران» به گفته این برنامه‌ساز شبکه استانی کردستان درباره زنی از کردهای سلیمانیه عراق به نام«کیژان» است که در سال ۱۳۹۷ به دلیل ابتلا به سرطان روده بزرگ به ایران می‌آید و به منظور انجام دادن عمل جراحی به استان کردستان مراجعه می‌کند. در خلال مراجعه زن به مطب و پیگیری روند مداوای بیماری‌اش، دکتر رسولی ماجرای دخترش سحر را که ۲۵ سال پیش او را به فرزندی قبول کرده‌است، برای«کیژان» بازگو می‌کند. «کیژان» بعد از شنیدن ماجرا از زبان دکتر به عراق باز می‌گردد و شروع به تحقیق در خصوص خانواده سحر در کردستان عراق می‌کند. «کیژان» در نهایت در سال ۱۳۹۹ خانواده اصلی سحر را که از اهالی حلبچه هستند، پیدا می‌کند و داستان را برایشان بازگو می‌کند و قصه وارد مرحله جدیدی می‌شود. در این فیلم به صورت موازی، زندگی«کیژان» و خانواده دکتر رسولی و خانواده اصلی سحر از آغاز ماجرا تا روز بازگشت سحر به حلبچه روایت می‌شود.
کاری مشترک با هدف هم‌افزایی فرهنگی
آریانژاد همچنین گفت: مستند داستانی«دیگران» با حضور هنرمندانی از جمله مریم باروتچیان، ماشاءالله آباریان، طناز نجمدینی و اهالی شهر سنندج و حلبچه ساخته شده‌است. به گفته آریانژاد تقریباً ۷۰ درصد بازیگران این فیلم از هنرمندان سنندجی انتخاب شده‌اند.
وی افزود: تعدادی از بازیگران اقلیم کردستان عراق و همچنین اهالی شهر حلبچه عراق هم در آن ایفای نقش کرده‌اند که فکر می‌کنم با توجه به اینکه از یک قوم و یک زبان هستند، ترکیب جالبی شده و جذابیت خاصی پدید آورده‌است. در ضمن سرپرست گروه کارگردانی این اثر جلال ساعد پناه، مدیر تصویربرداریش هوشیار مرادی و دستیار کارگردان نیز مژده فیضی نام دارد. تدوینگر مستند«دیگران» وریا خلیلی، مدیر تولیدش عبدالله مولودی و طراح چهره‌پردازی آن سامان سکونتی است.
کار خیلی سختی بود
آریانژاد که در سال‌های اخیر تمام تمرکزش روی فیلم‌های داستانی و مستند بوده، در مجموع اولویت و علاقه اولش روایت قصه‌ها در عرصه سینما و تلویزیون است. علت آنکه به سمت ساخت مستند«دیگران» هم رفت، به سال‌ها پیش بازمی‌گردد؛ به زمانی که تهیه‌کننده، کارگردان و مجری برنامه‌ای بود که مهمانش درباره دختربچه‌ای از آواره‌های حلبچه سخن گفت که در خانواده‌ای ایرانی بزرگ شده‌بود. این دختر حدوداً بعد 27 سال تصمیم می‌گیرد که خانواده اصلی‌اش را پیدا کند. قصه این دختر خیلی توجهم را جلب کرد. موضوع جذابی بود و دوستش داشتم؛ اینجا بود که«دیگران» شکل گرفت و من طرح را نوشتم و به معاونت امور استان‌ها ارائه دادم و کار تصویب شد .
با توجه به اینکه این اثر با مشارکت کشور دیگری ساخته شده‌است، از آریانژاد درباره مراحل تولید آن و مشکلات موجود سؤال کردم که پاسخ داد: با توجه به اینکه من حدوداً ۲۳ سال به صورت حرفه‌ای مشغول کار هستم، ولی این فیلم قطعاً برای من مشکل‌ترین اثری بود که با آن روبه‌رو بودم. البته چون این فیلم، اثری بین‌المللی بود نیاز به تحقیقات فراوانی داشت و قرار بود قسمت‌هایی از آن در ایران و قسمت‌هایی نیز در اقلیم کردستان عراق ساخته شود. کار گرفتن مجوز و هماهنگی به‌سختی پیش رفت که جا دارد همین‌جا از کمک‌های کنسولگری ایران در شهر سلیمانیه قدردانی کنم. به طور کلی این فیلم در مرحله پیش‌تولید مشکلات زیادی داشت. با توجه به حساسیت‌های موجود، نمی‌شد این فیلم را بر پایه مستندات جلو نبرد و چون این فیلم داستانی بود مجبور به بازسازی زندگینامه و زنده‌سازی شخصیت‌هایی که بالطبع در قید حیات نبودند، شدیم. کار سختی بود، ولی در نهایت امیدوارم بتواند رسالت خودش را به نحو احسن به انجام برساند.
برگ برنده رسانه
آریانژاد که توجه بسیاری به فرهنگ مردم کردستان دارد، در ادامه سخنانش با هفته‌نامه صداوسیما گفت: الان سرگرم پیش‌تولید سریالی به نام«چهل تیکه» هستم که با نویسندگی شعله شریعتی قرار است تصویرگر فرهنگ غنی مردم کردستان در قصه‌ای ۴۵ قسمتی باشد.
وی برای تقویت تولید آثار فاخر در شبکه‌های استانی هم گفت: یکی از رسالت‌های اصلی هر رسانه‌ای به‌خصوص رسانه ملی نگهداری از آداب و رسوم و فرهنگی غنی مناطق است که در جای جای این مملکت وجود دارد. آریانژاد افزود: شما نمی‌توانید از موسیقی کردستان از آداب زیبایی که سینه‌‌به‌‌سینه و نسل‌به‌نسل به امروز رسیده چشم بپوشید؛ شما نمی‌توانید از زیبایی‌های چهارگوشه این مملکت در رسانه صحبت نکنید. تاریخ و تجربه نشان‌دهنده این بوده که هر وقت به طرف فرهنگ بومی ایران عزیز رفته‌ایم، موفق بوده‌ایم. سریال«پایتخت»، «سنجرخان»، «میرزا کوچک خان» یا حتی در حوزه سینما فیلم«ناخدا خورشید» هنوز نقطه اتکا هستند و هر کدام، برگ برنده‌ای برای رسانه است. در مجموع وقتی ما این ظرفیت و امکان را داریم باید گام‌های بزرگ‌تر و محکم‌تری برای نشان دادن و اعتلا و حفظ این فرهنگ‌ها برداریم.
تأثیر فرهنگ غربی در کشورهای در حال توسعه مشهود است و در آینده هر کدام از این آثار می‌تواند بازگشتی باشد برای نسل بعد به ریشه‌های خودش و این موضوع مهمی است که با تلاش برنامه‌سازان شبکه‌های استانی شاهد آن خواهیم‌بود، هرچند که حمایت همه‌جانبه مسئولان امر از برنامه‌سازان صداوسیمای استان‌ها و تسهیل مراحل کار نیز باعث سرعت بخشیدن به اینگونه آثار خواهدبود. این برنامه‌ساز سنندجی افزود: مثلا در مرحله اول باید استان‌هایی را که ظرفیت بیش‌تری دارند، شناسایی کنیم مثل استان کردستان، ایلام، خراسان شمالی، زنجان و .... این استان‌ها در طول چهار دهه اخیر نشان داده‌اند که در حوزه فیلم مستند در جایگاه ویژه‌ای ایستاده‌اند و امضای خودشان را دارند. در مرحله دوم شناسایی هنرمندان درجه یک و جذب آن‌هاست.
من پیشینه خاص خودم را دارم و در سازمان مشغول کار هستم، ولی متأسفانه در این میان هنرمندانی نیز هستند که با استعداد فراوان یا کار نمی‌کنند یا برای خودشان کار می‌کنند. از سویی ما باید با به‌روز کردن نگاه مدیریت، لحن فیلم‌ها را از دایره تکرار دربیاوریم. قرار نیست تمام فیلم‌های استان کردستان معطوف به روستا و بخش خاصی از استان کردستان شود و به خاطر همین تلاش خود من بر این بوده که بخش‌های دیده نشده استان کردستان هم در آثارم باشد. شهر سنندج بسیار پیشرفته‌است، ولی فیلمی در 20 سال اخیر در زمینه فضای شهری سنندج ساخته نشده یا کم ساخته شده‌است. ما وقتی اسم کردستان را می‌شنویم سریع به سمت فضای سنتی استان می‌رویم، پس باید نگاه‌ها عوض شود و از هنرمندانمان بخواهیم که نگاهشان را به‌روزتر کنند و به سمت افکار وآثار جدید و کم‌تر ساخته‌شده، بروند.
سؤال پایانی هم در خصوص چگونگی ماندگاری در جشنوارههای بین‌المللی بود که آریانژاد در اینجا نیز تأکید بسیاری بر استفاده مناسب از ظرفیت‌های فرهنگی و زیبایی‌های نقاط مختلف کشورمان داشت و گفت: ظرفیت‌هایی هست که هنوز به‌درستی از آن‌ها استفاده نشده‌است، درحالی‌که جاذبه‌های بی‌نظیری حتی برای مخاطبان آن سوی مرزها دارند. ما باید به سراغ چیزهایی برویم که برای مخاطب غیر‌ایرانی جذابیت داشته‌باشد. با این ظرفیت‌های فرهنگی که ما داریم مهم‌ترین مورد، فرهنگ و خرده‌فرهنگ‌هایی است که در اقصی نقاط این مملکت وجود دارد و با اینکه سال‌ها درباره این فرهنگ‌ها کار شده‌است، متأسفانه این اتفاق هنوز در میان محصولات فرهنگی ما مهجور مانده‌است. شاید ما جشنوارههای بین‌المللی را عادت داده‌ایم به اینکه همیشه به کاستی‌ها و نقاط سیاه زندگی ما ایرانی‌ها نگاه کنند و قطعا در جشنوارههای خارجی با توجه به گرایش سیاسی این مورد توجه آن‌هاست، چون نوع این کاستی‌ها برای آن‌ها تعریف نشده‌است.
فرید آریانژاد که تهیه‌کنندگی و کارگردانی«دیگران» را بر عهده دارد، متولد سال 1359 و اهل سنندج است. آریانژاد که از برنامه‌سازان خوب و موفق شبکه استانی کردستان به شمار می‌آید، دارای مدرک کارشناس ارشد در رشته تئاتر از دانشگاه تهران است. وی سالیان سال است که در حوزه‌های مختلف برنامه‌سازی مشغول به فعالیت است. فیلم‌های کوتاه«رنج»، «قلماسک»، «آن سوتر»، «زخم»، «برف در اینجا»، «سال‌هایی که گذشت»، «مادری که می‌شناسم» و «میشه نری» و از سویی فیلم‌های مستندی همچون«یاد استاد»، «رد پای یک سرباز»، «آقای پهلوان»، «اینجا چراغی روشن است»، «دوزخ برزخ بهشت»، «بند جوانان» و «هزار تپه» از آثار این هنرمند به شمار می‌آیند.
آریانژاد همچنین تهیه‌کنندگی سریال تلویزیونی«شهر پشت دریاها» را بر عهده داشته و ناظر کیفی سریال«چاره نوس» به کارگردانی ستار چمنی‌گل و«محله ما» به کارگردانی فرهاد مرادی بوده‌است. در مجموع در این سال‌ها فرید آریانژاد در تولید برنامه‌های مختلفی همکاری داشته که برخی از آن‌ها نیز با دریافت عناوین مختلف در جشنوارههای ملی و بین‌المللی ماندگار شده‌اند. از افتخارات ویژه این هنرمند شبکه استانی کردستان می‌توان به دریافت جایزه بهترین کارگردان در جشنواره ملی شهر با فیلم«هزار تپه»، دریافت جایزه بهترین تهیه‌کننده و کارگردان در جشنواره ملی سینما حقیقت با فیلم«دوزخ برزخ بهشت»، بهترین کارگردان جشنواره فیلم رشد با فیلم«زخم»، کسب مقام اول کارگردانی جشنواره دانشجویی تئاتر فجر و مقام اول کارگردانی جشنواره تئاتر کردی اشاره کرد.