برنامه گفتوگوی اخبار قرآنی باحضور منصور قصریزاده و رحیم خاکی، از قاریان بینالمللی کشورمان به منظور بررسی نقش مسابقات قرآن در ارتقای سطح تلاوت قرآن کریم صبح جمعه،سوم تیرماه به روی آنتن شبکه قرآن سیما رفت و همزمان از رادیو قرآن نیز پخش شد.
به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، منصور قصریزاده و رحیم خاکی در برنامه گفتوگوی جمعه اخبار قرآنی با اجرا و کارشناسی مهدی قصری زاده به بیان دیدگاههای خود درباره مسابقات قرآن پرداختند.
در ابتدای این برنامه منصور قصری زاده، مدیر شبکه رادیویی قرآن با طرح این سوال که برای مسابقات قرآن چه محورهایی را باید تعریف کنیم تا بتواند تأثیرگذار باشد، گفت: اگر اصل موضوع قرائت قرآن برای ما تبیین شود و اصالت قرائت قرآن از زاویه و منظر قرآن کریم و روایات مورد توجه قرار دهیم، صد در صد بحث مسابقات تأیید میشود و برگزاری آن نیز مورد تأکید قرار میگیرد.
مدیر شبکه رادیویی قرآن افزود: در قرآن کریم و روایات شریف ائمه معصومین(ع) آمده است که قرائت قرآن داشته باشید، اما در روایات بر تلاوت زیبای قرآن تاکید شده است . در این روایات بر رعایت روش و منش و سنت ائمه سلام الله علیها در تلاوت قرآن تاکید شده است. تا روش و منش و سنت ائمه در تلاوت قرآن رعایت شود، ولی در خود قرآن به صوت زیبا اشاره نشده است، هر جا در قرآن در مورد تلاوت سخن به میان آمده است، صرف قرائت قرآن است. اینجا هیچگونه قید صوت و لحنی و هنری ندارد.
قصری زاده بیان کرد: آنچه از لحاظ هنری و زیبایی صوت و لحن محل افتراق و مناقشه است این است که اگر ما به قرائت قرآن به عنوان یک مزیت نگاه کنیم، باید به چه صورت شاخصبندی و آن را رقابتی کنیم و انگیزه بدهیم و چگونه بتوانیم از این زیبایی استفاده کنیم تا جوانان را به سمت قرآن گرایش دهیم؛ مقام معظم رهبری در جلسات مختلف بحث قرائت قرآن را مورد تأکید قرار دادهاند، از جمله اینکه فرمودهاند؛ قرائت قرآن مانند سر در یک امارت مجلل و زیبا است، هر کسی آن را ببیند مجذوب آن میشود، این یعنی تلاوت، مقدمه بسیار خوبی برای ورود به این امارت است. حالا ما می خواهیم به ورودی این امارت در قالب مسابقات بپردازیم، سوال این است که ما باید چگونه عمل کنیم که تا به این هدف که مردم وارد این امارت مجلل شوند، برسیم؟ آیا واقعاً مسابقات قرآن میتواند ما را از این وروی به داخل امارات هدایت کند؟
بر اساس این گزارش، در ادامه این برنامه رحیم خاکی نیز به بیان نکاتی پرداخت و گفت: در ابتدا باید بررسی کنیم که مسابقات از کجا آغاز شده و سبک حال حاضر مسابقات از کجا آمده است؟ آیا این سبک خوب است یا خیر؟ این رویداد از حدود ۵۰ یا ۶۰ سال قبل، از کشور مالزی آغاز شد بعد هم کشورهایی همچون، ایران، مصر، عربستان و ... به آن پرداختند. نکتهای که باید مورد اشاره قرار دهم، این است که مسابقات ایران در سطح تنوع و تکثر سرآمد همه کشورهای دنیا است.
این فعال قرآنی افزود: اینکه این تنوع و تکثر خوب، متوسط یا ضعیف است، باید مورد بررسی قرار گیرد. اما اینکه در تاریخ غیر از این مسابقات قرآن، رقابت دیگری بوده است، چیزی ثبت نشده است، الا اینکه در برخی کتابها اشاراتی به آن شده است. با همه این تفاسیر برگزاری مسابقه برای انگیزه دادن به قشر کودک و نوجوان و به صورت جدیتر قشر جوان به موضوعات قرآنی اتفاق خیلی خوبی بوده و هست و هیچکس در اصل اجرای آن شک ندارد.
این قاری بینالمللی کشورمان با طرح این سوال که آیا فقط و فقط باید قاری تراز جمهوری اسلامی از دل مسابقات بیرون بیاید یا خیر، بیان کرد: پاسخ من به این سوال منفی است، چرا که تلاوت فقط تجوید و کسب بالاترین امتیاز در بخشهای فنی نیست و این نمیتواند ملاک باشد و حتماً باید در بحث اخلاقی، در بحث نوع تلاوت و اثر قرائت او در بین مردم نیز سرآمد باشد. قاری تراز آن قاریای است که در بین مردم دارای جایگاه باشد و نقش آفرینی او در جامعه یک نقشآفرینی موثر و در راستای بهبود شرایط جامعه باشد. یک قاری تراز باید در هنگام قرائت مردم را به یاد قرآن بیاندازد و با خشوع و خضوع او در زمان تلاوت، مردم را به عمق قرآن ببرد. اینکه تلاوت فقط در این حد باشد که مردم از صدا و آهنگ لذت ببرند و شاهد ادا و اطوار مختلفی که متاسفانه این روزها باب شده است، نمیتواند بیانگر یک قاری تراز باشد.
خاکی تصریح کرد: در بحث کیفیت مسابقات و اینکه این رقابتها چند رشته داشته باشد، اینکه چه رشتههایی به صورت مازاد ایجاد شده و اصل انتخاب قاری خوب را به حاشیه برده است، همه میتواند در خروجی قاری تراز از مسابقات اثر داشته باشد. اینکه ملاکهای انتخاب قاری در مسابقات چه هست؟ نیز اهمیت دارد، برخی ملاکها خود باعث یک سری مشکلات شده است. فکر میکنم آییننامههای تنظیم شده در دهههای هفتاد و شصت در جهت معناگرایی و آداب تلاوت بود الان مسیرهای دیگری را طی میکنیم. ما مخالف موسیقایی کردن تلاوت قرآن نیستم و شاید اولین آلبومهای آموزشی در این زمینه را داشتهایم.
در ادامه این گفتوگو منصور قصریزاده در پاسخ به این سوال که آیا حتماً قاری تراز باید از مسیر مسابقات خارج شود به بیان نکاتی پرداخت و گفت: به هر حال من و سایر دوستانی که در یک سطح هستیم همه به گونهای به خاطر شرکت در مسابقات از جریان مسابقات منتفع شدهایم، نکته دیگر اینکه ما مسابقات را به عنوان محملی میدانیم که افراد با هم سنجیده شوند تا نقطهای داشته باشد تا آنجا توانایی خود را نشان دهند و موقعیت فعلی خود را ارزیابی کنند.
این مدرس قرآن افزود: اگر ما مبانی درستی در این مسابقات تعریف نکنیم، نقض غرض ایجاد میشود. گاهی برای تربیت قاریان اینقدر بر روی مبانی فنی و تخصصی و یک سری مسائل که شاید ارزشی در اصل قرائت نداشته باشد، تمرکز میکنیم که تمام فکر و ذکر قاری در زمان تلاوت تنها رعایت همین موارد میشود و همین میشود که خواندنها چارچوببندی میشود و حس خواندن و انتقال حس به سختی صورت میگیرد. شاید با ذکر یک مثال بتوان بهتر منظور را منتقل کرد، قاری بیش از آنکه خود از تلاوت لذت ببرد باید مخاطب او از آن تلاوت لذت ببرد. آشپزی که درگیر فراهم کردن مقدمات یک غذای لذیذ است، در نظر بگیرید، این آشپز برای تهیه این غذاب لذیذ چقدر درگیر میشود، از صبح تا ظهر باید مقدمات را فراهم کند. چه کسانی بیشترین لذت را از این غذا میبرند، کسانی که سر سفره نشستهاند.
قصریزاده با اشاره به اینکه عوامل دیگر هم در تلاوت تراز موثر است، بیان کرد: متأسفانه فکر اشتباهی ایجاد شده که همه چیز باید نو و جدید شود و تغییری در آن ایجاد شود، اما شما وقتی یک اثر قدیمی را پیدا میکنید چه تحولی میتوانید در آن ایجاد کنید، جز اینکه خود آن شی اصل تحول است. ما وقتی می خواهیم قرائت کنیم، میگوییم این تکراری شده و باید چیزی به آن اضافه کنیم، این میشود نقطه آغاز دور شدن از اصالت. چرا قاریان عصر طلایی مصر وقتی تلاوت میکردند مخاطب را تحت تأثیر قرار میدادند، یکی از دلایل میتواند این باشد که فرهنگ تلاوت مربوط به خود آنها بوده و برای آنها اصالت داشته و به این اصالت دست نزدهاند، یعنی بیش از حاشیه به اصالت فکر کردهاند. چون ما با فرهنگ و اصالت مصری آشنایی نداریم ناچار تقلید میکنیم، وقتی تقلید میکنیم ناخواسته کارهایی میکنیم که قاری عربزبان و مصری آن را انجام نمیدهد.
بر اساس این گزارش، در بخش دیگری از این برنامه رحیم خاکی، قاری بینالمللی کشورمان به طرح این سوال که چرا باید تلاوت قرآن داشته باشیم، قرائت قرآن برای چه هست و چرا باید نقشی ایجاد کنیم به نام قاری قرآن تا آیات قرآن را برای دیگران بخواند؟ گفت: در سنت پیامبر(ص) و در دستوری که در متن خود قرآن است بر خواندن قرآن تأکید شده است. حالا اینکه این خواندن با چه کیفیتی باشد در روایات به صورت مفصل گفته شده و در این گفتوگو هم اشاراتی به آن شد. چرا قرائت استاد منشاوی به جان ما مینشیند؟ چرا قرائتهای استاد عبدالباسط در تمام دنیا نفوذ دارد؟ جواب ساده است برای اینکه قرآن میخوانند. برای اینکه بازی در نمیآورند و خودشان را در مسیر تلاوت قرآن قرار میدهند، البته همه تکنیکها و همه ملاحظات تخصصی را در اوج هم دارند و رعایت هم میکنند، دلیل اینکه تلاوت استاد عبدالباسط از سوره مریم در مسجد اموی دمشق آن حجم از تشویق را دریافت میکند و در تاریخ ثبت میشود، فقط معنویت نیست، تکنیک، تخصص، کیفیت صدای بینظیر و تکنیکهایی که باید سالها در مورد آن کار شود نیز هست.
خاکی اظهار کرد: نکته این است که حاکمیت چه طراحی و چه نگاهی به قاری تراز در جمهوری اسلامی دارد تا بتواند از این سرمایه ایجاد شده به بهترین نحو استفاده کند. الان مسابقات ۱۰ برابر وضعیت فعلی هم باشد، اشکالی ندارد و اگر مشکلی ایجاد نکند، اجازه دهیم توسعه پیدا کند، اما خروجی این مسابقات چه چیزی باید باشد و چه تأثیری در روند توسعه فرهنگ دینی کشور دارد. اصلاً چرا ما باید هزار قاری بینالمللی داشته باشیم یا چرا نباید هزار قاری بینالمللی داشته باشیم؟ از این قاریان چگونه میخواهیم استفاده کنیم. تراز حاکمیت این است که بتواند از این داشتهها به بهترین نحو استفاده کند. اینکه مقام معظم رهبری میفرمایند محافل انس با قرآن تشکیل دهید به خاطر اثرگذار بودن این محافل روی روان مردم و توسعه فرهنگ دینی مردم است.
بر اساس این گزارش، در بخش دیگری از این گفتوگو و پس از پخش گفتوگوی کوتاهی از استاد شحات انور، که مربوط به سال ۱۳۸۶ بود، منصور قصریزاده به بیان نکات دیگری در مورد تلاوت و مسابقات قرآن پرداخت و گفت: فرض کنید در کشور ما معیار انتخاب قاری برتر مسابقات نباشد و یک جمع یا گروه این کار را انجام دهد، مهم این است که ملاکهای تعریف شده برای این انتخاب دقیقتر، شفافتر و بازتر باشد و الا نَفس اینکه یک صافی وجود داشته باشد تا این افراد انتخاب باشد، کافی نیست. این نفی مسابقات نیست، الان در کشور ما بخشی از قاریان مصوب هستند که رتبه بینالمللی و ملی دارند و یک عده هم جوان هستند، این دایره باید گسترده شود و ما نیز در رادیو قرآن تلاش میکنیم، این فضا را ایجاد کنیم.
وی افزود: نکته دیگر این است چون کار ما صرفاً تقلید است و همه شرایط آن طرف که از او تقلید میکنیم، نمیدانیم دچار مشکلاتی در اجرا میشویم، مانند اینکه صنعت خودرو وارد کشور شود، اما فرهنگ آن وارد نشود. مبنای تلاوت ابتدا، روح، حس و آمادگی قاری است و بعد تلاوت میآید بر روی آن سوار میشود. یعنی ابتدا باید یک خودسازی صورت گرفته و مقدماتی از لحاظ روحی به دست آمده باشد. تلاوتی که نتواند منتج به تغییر رفتار فردی و اجتماعی شود تلاوت اثرگذاری نیست و خیلی ناقص عمل کرده است. اگر من قاری قرآن باشم و تلاوتی در سطح عالی هم داشته باشد، اما رفتار من با آن آیات انطباق نداشته باشد، نه تنها آن تلاوت اثرگذار نخواهد بود، بلکه میتواند اثر منفی هم داشته باشد.
قصریزاده در ادامه اظهار کرد: حضرت امام(ره) فرمودند: جنگ نعمت است، بهترین قاریان ما که اصالت در خواندن آنها بود، قاریانی بودند که در دهه ۶۰ و ۷۰ ظهور کردند بعد رفته رفته آن شیبی که درست کنترل نشد از آن دهه به بعد ایجاد شد. دلیل این موضوع هم حاکم بودن فرهنگ جهاد و حماسه و ایثار و شهادت در جامعه بود، یعنی ناخواسته هر قاری تحت تأثیر بود. به عنوان یک طرح جامع به این موضوع نگاه شود.
رحیم خاکی در بخش پایانی این گفتوگو با اشاره به اینکه ستاد عالی هماهنگی مسابقات قرآن کشور باید بر روی این مسائل کار کند، گفت: از زمان تشکیل آخرین جلسه این ستاد زمانی زیادی گذشته است که البته به خاطر شرایط کرونایی کشور بوده است.
این قاری بینالمللی افزود: نکته این است که ما از مسابقات خروجیهای لازم را در حد خود گرفتهایم، ما همه محصول مسابقات هستیم، شاید مسابقات نبود خیلی از ما برای مردم شناخته شده نبودیم، این برکات بسیار با ارزش است و این روند، روند درستی است، اما اینکه قاری برتر و تراز صرفاً از دل مسابقات بیرون بیاید، درست نیست. الان در سینما، در ورزش و ... رقابت میگذارند و این باعث میشود حرکتی در آن رشتهها ایجاد شود، در حوزه قرآن هم این مسیر در حال طی شدن است و درست است برای اینکه حرکت و انگیزه ایجاد کنیم، باید مسابقات داشته باشیم. اما سؤال این است که آیا قاریان دوره طلایی مصر از دل مسابقات بیرون آمدهاند، چه اتفاقی باعث ظهور این قاریان شد؟ یک اتفاقاتی در دورههایی میافتد که نیاز به بررسی و بحث بیشتر دارد.