‏ ارسال به‌موقع اخبار از ضروریات هر رسانه‌ خبری و خبرگزاری است. اگر پیش از این رویدادهای مهم و اخبار بحران با تأخیر در اختیار مخاطبان خبر قرار می‌‌‌‌‌گرفت یا راهبرد سکوت رسانه‌ای اختیار می‌شد ، اکنون با پیشرفت فناوری و ورود رقبای جدی، دیگر مخاطبان منتظر اخبار گلخانه‌ای نمی‌مانند و روایت اول را جست‌وجو می‎کنند و انتشار به‌موقع اخبار را ملاک انتخاب در رسانه مورد نظرشان قرار می‌دهند.

به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، از یک سو رسانه‌ها مجبورند که با آهنگ جریان عمومی جامعه به بازتاب سریع  اخبار خصوصا رویداد‌های مهم بپردازند و از سویی دیگر کنشگری مخاطبان و رقبایی چون شبکه‌های اجتماعی حتی فرصت فکر کردن در خبررسانی را ربوده‌اند.

 بحران، رسانه و انتقاد به پوشش خبری

رتبه پنجم انواع بحران در جهان مختص ایران است و دهه 90 انواع گوناگونی از بحران در کشورمان مدیریت شده‌است. به سبب افزایش مراجعه مخاطبان به رسانه‌ها در بحران‌ها، انتقادات ایشان و کارشناسان نیز مضاعف می‌شود، مثلا اتفاقات پس از گرانی بنزین در سال 1398، باعث واکنش بسیاری از مسئولان، گروه‌های سیاسی،  دانشگاهیان و مردم به رسانه ملی شد. برای همین آسیب‌شناسی این مقوله ضرورت دارد. جمع‌بندی مطالعه و تحقیق* نویسنده نشان می‌‌دهد که سه عامل آسیب‌زا در پوشش خبری بحران نقش دارد:  عوامل آسیب‌زای درون رسانه‌ای، عوامل آسیب‌زای بیرونی و ناهماهنگی بین رسانه و محیط بیرون. اصلی‌ترین و مهم‌ترین انتقادات مطالعه شده، مربوط به رویکرد و راهبرد صداوسیما در پوشش اخبار بحران بوده‌است همچنین  اصلی‌ترین مسئله تاخیر، تعلل و سکوت خبری در بحران یا همان برزخی شدن اخبار بحران است که تاخیر‎، تعلل، ممیزی، سکوت خبری، تاخیر در آغاز و تعجیل در پایان همگی از مصادیق اخبار برزخی و برزخی‌شدن خبر به حساب می‌آید. جالب آنکه برزخی‌شدن خبر تنها در رسانه و درگاه‌های دروازه‌بانی رسانه‌ها اتفاق نمی‌افتد، بلکه این اتفاق در منابع خبری هم رخ می‌دهد بدین شکل که منابع خبری از ارسال یا اعلام خبر یا خبر صحیح به رسانه تعلل می‌کنند که مصادیق آن را در مواردی مثل حادثه ناوچه کنارک، ماجرای سقوط هواپیمای اوکراینی می‌توان مشاهده کرد.

 شیپور طلایی بحران و فرصت‌سازی در بحران

رویکردهای رسانه‌ای در بحران، طیفی از رویکرد سنتی، قانون طبیعی تا تعاملی را شامل می‌شود. در رویکرد سنتی، رسانه کاملا منفعل و بدون برنامه‌ریزی عمل کرده و ویژگی‌هایی چون انکار بحران،  فرصت‌سوزی و غلبه نگاه اداری در آن موج می‌زند، اما در رویکرد تعاملی به بحران با دید مثبت و فرصت‌آفرین نگاه می‌شود و با آغوش باز به استقبال آن می‌روند و طرفداران این دیدگاه حتی بحران را ضروری و مفید برای ساختار جامعه می‌دانند .  الگوی«شیپور طلایی بحران» حاصل آسیب‌شناسی 10 ساله از پوشش خبری رسانه ملی و تحلیل و مطالعه  مصاحبه‌های عمیق با گروه‌های مختلف نخبگانی اعم از استادان دانشگاه، مسئولان رسانه و مسئولان اثرگذار در مدیریت بحران است.

الگوی«شیپور طلایی بحران» بر محوریت چهارمولفه اصلی  بنا شده‌است: حاکمیت، رقبای رسانه‌ای، افکار عمومی و رسانه، چهار عاملی هستند که در بستر عامل زمینه‌ای یعنی بحران قرار گرفته‌اند و وظیفه اصلی رسانه ایجاد تعادل میان این چهار مولفه است. ایجاد تعادل سبب می‌شود تا صدا و نوای یکدست و هماهنگی از شیپور شنیده شود.

کارکرد تاریخی شیپور پیشگیری از حوادث، اعلان جنگ‌ها، هشداردهی و بیدارباش بوده‌است. کارکرد موثر الگو نیز استفاده به‌موقع از زمان است که نه لحظه‌ای دیرتر و نه زودتر، هشدارباش و بیدارباش رسانه‌ای منتشر شود. به عبارتی در مقابل جنگ روایت‌ها، با رویکرد جهاد تبیین، روایت اول نباید از دست برود و  بایددر کنار صحت، سرعت در روایت نیز اهمیت یابد و از فرصت طلایی بحران‌ها برای افزایش اعتماد و اعتبار رسانه‌ای استفاده شود.

*برای مطالعه بیش‌تر به رساله نویسنده با عنوان«الگوی مطلوب پوشش خبری رویدادهای مهم و بحران‌ساز در رسانه ملی از نظر متخصصان» و نیز مقالات مستخرج با راهنمایی دکتر خجسته و دکتر عابدینی مراجعه شود.

  علیرضا الوندی، دانش آموخته دکتری ارتباطات و رسانه