تلویزیون سهمی جدی در جریان‌سازی در جامعه دارد؛ موضوع بااهمیتی که نمود بیش‌تری در جنگ غزه پیدا کرد. تلویزیون به‌منظور تبیین تحولات فلسطین، پوشش رسانه‌ای حماسه «طوفان‌الاقصی» و رساندن ندای مظلومیت مردم ستم‌دیده، برنامه‌های متنوعی را روی آنتن برد که در روشنگری و آگاهی‌دهی به مخاطبان بی‌تأثیر نبود.
به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، باید در نظر داشت که در جنگ روایت‌ها و شرایطی که مخاطبان با اخبار و تحلیل‌های بعضاً متفاوت و متناقضی از مسائل و رویدادها روبه‌رو هستند، روایت درست و شفاف از یک رویداد سیاسی می‌تواند آن‌ها را از سردرگمی نجات دهد. رسانه ملی با این دیدگاه تلاش کرده روایتی درست و واقعی به مخاطبانش در قالب برنامه‌های مختلف تلویزیونی ارائه دهد.
اغلب برنامه‌های تلویزیون تلاش می‌کنند از سیاست، تعبیری عام اتخاذ کنند. اصولاً سیاست را می‌توان به دو بخش عمده تقسیم کرد: یکی حوزه‌های کاملاً تخصصی که شاید برای عموم مردم جذابیتی نداشته باشد و دیگری سیاست به معنای گسترده‌تر، که مخاطب با عرصه‌هایی مثل اقتصاد سیاسی، فرهنگ سیاسی، جامعه‌شناسی سیاسی و... مواجه می‌شود. برنامه«سیاست خارجی» که از اسفند سال 1400 روی آنتن شبکه سه سیماست تلاش کرده تعریف دوم را نگه دارد تا دستش برای کشف و پردازش موضوعات جذاب‌تر باز باشد.
مهدی خانعلی‌زاده که او را با اجرای برنامه «بدون توقف» می‌شناسیم تهیه‌کنندگی برنامه سیاست خارجی را بر عهده دارد او به سوالات ما در باره روند ساخت برنامه پاسخ داد.
ویژگی‌های خاص یک سیاست خارجی
او درباره فکر شکل‌گیری برنامه«سیاست خارجی» می‌گوید: فکر طراحی و تولید یک برنامه تحلیلی خبری در حوزه سیاست خارجی سال‌ها در ذهنم بود. مشابه این برنامه را در چند شبکه تلویزیونی غربی دیده‌بودم که چگونه افکار عمومی را هدایت و مدیریت می‌کند و از میزان اثرگذاری‌اش مطمئن بودم. طرح این برنامه را به چند شبکه ارائه دادم و نهایتاً مدیر شبکه سه سیما از آن استقبال کرد.
وی افزود: طراحی و پیش‌تولید برنامه شروع شد و چون فضای بین‌الملل هم درگیر التهابات آغازینِ جنگ اوکراین شده‌بود این برنامه به‌سرعت تولید شد و اولین قسمت آن با موضوع جنگ اوکراین اسفند سال 1400 روی آنتن رفت.
تهیه‌کننده برنامه سیاست خارجی در پاسخ به اینکه چه ویژگی‌هایی در این برنامه بود که مورد استقبال شبکه سه قرار گرفت، گفت: این برنامه، برنامه‌ای تحلیلی- خبری است. نگاه رئیس شبکه این بود که در حال حاضر مخاطب عام نیاز به تحلیل دارد، مخاطبی که برنامه‌های عمومی و ورزشی رسانه ملی را دنبال می‌کند نیاز دارد با تحلیل‌های واقعی در حوزه سیاست خارجی هم روبه‌رو شود تا افکار عمومی در اختیار رسانه‌های معاند قرار نگیرد.
خانعلی‌زاده اضافه کرد: جوانی که فوتبال و سریال تماشا می‌کند در بازه زمانی کوتاهی باید با ضرباهنگی مناسب با سیاست جهانی و تغییرات نظام بین‌الملل آشنا شود و همین باعث شد مدیر شبکه سه سیما از چنین برنامه‌ای حمایت کامل کند تا در دوران گذار نظام بین‌الملل که مورد تأکید مقام معظم رهبری است اطلاعات صحیح، صریح و دقیق از زبان کارشناسان روابط بین‌الملل به مردم و افکار عمومی منتقل شود. وی با بیان اینکه برنامه سیاست خارجی چند بخش دارد و محور اول ارائه به‌روزترین اطلاعات توسط مجریان و کارشناسان است که با استفاده از ابزارهای تصویری به مخاطبان انتقال داده می‌شود، گفت: در حوزه گرافیک و بصری تلاش کردیم تمرکز را به سمتی ببریم که مخاطب را با خود همراه کند. محور بعدی نیز ارتباط کارشناسان بین‌الملل است.
تهیه‌کننده برنامه سیاست خارجی افزود: تمرکز اصلی و نهایی سیاست خارجی این است که مهمانان از کشورهایی غیر از ایران باشند. تعداد مهمانان ایرانی در 180 قسمتی که داشتیم به تعداد انگشتان یک‌دست هم نمی‌رسد و تمرکزمان بر این بوده که از کارشناسان و فعالان سیاسی بین‌المللی در خارج از کشور استفاده شود.
خانعلی‌زاده در توضیح ساختار برنامه عنوان کرد: در حوزه بین‌الملل ما به‌شدت معتقد به پژوهش هستیم؛ بنابراین علاوه بر تحریریه خود برنامه یک تحریریه پژوهشی برای تولید بخش‌ها، گزارش‌های خبری، ابزارهای گرافیک شامل پلی‌بک و گزارش‌های تصویری در برنامه سیاست خارجی داریم که شامل رئال‌موشن و موشن‌های گرافیکی است.
وی درباره مبنای انتخاب موضوعات برنامه گفت: در برنامه«سیاست خارجی» علاوه بر هیئت اندیشه‌ورز، تحریریه و گروه پژوهشی هم وجود دارد که رویدادها را پالایش و بر مبنای آن‌ها موضوع هر هفته را پیشنهاد داده، به گروه تحریریه سیاست خارجی منتقل می‌کنند.
در تحریریه، فرآیند‌ها و محورها طراحی و اینکه با چه محور و رویکردی به موضوع بپردازیم مشخص و نهایتاً به مجری و کارشناسان ارائه می‌شود.
تهیه‌کننده برنامه سیاست خارجی در پاسخ به اینکه آیا این برنامه در نظرسنجی‌ها توانسته از نگاه مخاطبان جذاب باشد، عنوان کرد: برای یک برنامه سیاسی- تخصصی طبق گزارشی که از مرکز تحقیقات صداوسیما به‌صورت رسمی‌گرفته‌ایم، آمار مخاطبان واقعاً عدد خوبی است و در حد سریال مخاطب داشتیم. قاعدتاً این عدد بالا و پایین هم می‌شود؛ در زمانی که وقایعی مانند «طوفان‌الاقصی» و جنگ اوکراین رخ می‌دهد این عدد بالاتر و زمانی که اتفاقی رخ نداده کم‌تر می‌شود. بااین‌حال میانگین مخاطبان برنامه نشان از رضایت آن‌ها دارد.
خانعلی‌زاده درباره ویژگی‌های متمایزکننده این برنامه نسبت به دیگر برنامه‌های سیاسی گفت: مهم‌ترین ویژگی این برنامه ارتباط مستقیم با کارشناسان بین‌الملل است؛ یعنی طراحی صورت گرفته در برنامه به‌این‌ترتیب است که حوادث و رویدادهای بین‌المللی از زبان کارشناسان بین‌المللی مطرح می‌شوند و روایت ایرانی آن را کارشناسان داخلی و مجریان برنامه برعهده می‌گیرند، اما روایتگری که اتفاق می‌افتد از سوی کارشناسان بین‌المللی است و برای مخاطب باورپذیرتر می‌شود.
وی ادامه داد: وقتی یک شهروند و کارشناس آمریکایی در هنگام راه‌پیمایی برای ما ارتباط تصویری زنده می‌گیرد و صحبت می‌کند برای مخاطب باورپذیرتر است. ضمن اینکه ما برنامه‌ریزی خودمان را بر این مبنا قراردادیم که به‌صورت مستقیم از میدان روایت کنیم. برای همین در جنگ اوکراین و لبنان حضور داشتیم و به‌صورت میدانی به مخاطب اطلاعات تحلیلی ارائه دادیم.
جنبه‌های پیدا و پنهان مسائل روز بین‌الملل
امیرحسین طهماسبی، مجری برنامه «سیاست خارجی» نیز با اشاره به اینکه خیلی وقت بود به همراه همکاران برنامه‌ساز به دنبال یک فکر و طرح بودیم که بتوانیم موضوعات بین‌المللی را ارائه دهیم، برنامه‌ای برای مخاطب خاص مانند دانشجویان روابط بین‌الملل و هم برای افراد عادی که دوست دارند تحلیلی سریع و به‌موقع از تحولات دنیا داشته‌باشند در ذهن داشتیم گفت: در نهایت به این شکل از برنامه رسیدیم که در قالب یک بسته خبری تحلیلی ارائه و جنبه‌های پیدا و پنهان موضوع بررسی شود.
وی در باره ضرورت ساخت این برنامه هم عنوان کرد: ما در جنگ روایت‌ها و در یک جهاد تبیین قرارداریم، عمدتاً مخاطبان با اخبار و تحلیل‌های بعضاً متفاوت و متناقضی از مسائل و رویدادها خصوصاً در جامعه ایران مواجه می‌شوند و این رسالت برای ما اهمیت داشت که یک روایت درست و واقعی بیان شود و حتی در بسیاری از برهه‌ها در جنگ اوکراین یا در موضوع آفریقای جنوبی و اهمیت منطقه برای دنیا و جمهوری اسلامی، تهیه‌کننده برنامه به منطقه سفر می‌کرد.
مجری برنامه سیاست خارجی افزود: تهیه‌کننده برنامه در سفر رئیس‌جمهور به نیویورک حضور داشت، چون برای ما اهمیت داشت که در جنگ روایت‌ها اطلاعات درست، به لحظه و دست اولی به مخاطبان ارائه کنیم و چه‌بسا نگاهی متفاوت با آن چیزی که در واقعیت وجود دارد و یا روایت‌هایی که دیگران مطرح می‌کنند، داشته‌باشیم. بنابراین اساس اینکه ما در یک جنگ روایت قرار داریم ضرورت شکل‌گیری چنین برنامه‌ای را دو چندان می‌کرد.
طهماسبی درباره انتخاب موضوعات برنامه گفت: اساساً موضوعات برنامه بر اساس اتفاقات دنیا شکل می‌گیرد، چون برای ما مهم است به اتفاقات روز دنیا بی‌توجه نباشیم و یک تحقیق جامع، میدانی و دست اول با توجه به سفرهایی که اتفاق می‌افتد، ارائه کنیم. بنابراین اتاق فکری تشکیل می‌شود و همکاران صاحب‌نظر بحث و بررسی می‌کنند و نکات را مطرح می‌کنیم و نهایتاً موضوعات مبتنی بر تحلیل‌ها و اتفاقات روز شکل می‌گیرند.
وی افزود: کارشناسان متناسب با موضوعات انتخاب می‌شوند. برای ورود به بحث نیز ابتدا توضیحی درباره واقعیت رخ‌داده و نگاه‌هایی که نسبت به این اتفاق وجود دارد ارائه می‌شود و درنهایت گفت‌وگو با کارشناس‌ها و صاحب‌نظران انجام و در بخش پایانی تحلیل و جمع‌بندی صورت می‌گیرد.
مجری برنامه «سیاست خارجی» با اشاره به اینکه نحوه ورود به بحث باتوجه به موضوعات برنامه متغیر است، اظهارکرد: برای نمونه در جنگ غزه شاهد بودیم هم‌زمان شش کارشناس روی خط برنامه بودند و به‌صورت زنده و مستقیم صحبت می‌کردند. حتی گفت‌وگوهای مستقیمی چون روایت‌های میدانی داشتیم و چه بسا مواقعی هم بوده که یکی دو کارشناس آمده و صحبت کرده‌اند و عمدتاً هم سعی کرده‌ایم از مهمان‌های طراز اول دعوت کنیم. برای مثال در موضوع سوریه از پیتر فورد دعوت کردیم که سفیر سابق انگلیس در سوریه بود و این خیلی اهمیت داشت.
طهماسبی اضافه کرد: یا در موضوع ایالات‌متحده آمریکا اسکات بنت، تفنگدار ارتش سابق آمریکا را در برنامه روی آنتن آوردیم که این برای مخاطب خیلی ارزش داشت. تفاوت، تغییر ریل و تفاوت مهمان‌ها به عیار کار و غنای برنامه کمک کرد که این‌ها ماحصل اتاق فکر برنامه است که دوستان زحمت می‌کشند و در نهایت روی آنتن می‌رود.
وی در باره بازخوردهای مردم گفت: مردم لطف دارند و در بازخوردهایی که از دانشگاه‌ها و مسئولان وزارت خارجه گرفتیم اذعان می‌کنند که برنامه متفاوت است و اتفاق جدیدی رخ‌داده است.
تحولات روز دنیا در قاب شبکه سه
الهام عابدینی، مجری دیگر برنامه سیاست خارجی است. او با بیان اینکه این برنامه با جنگ اوکراین آغاز شد، گفت: جای خالی برنامه‌ای که به سوالاتی از قبیل اینکه چرا جنگ شروع شد و چه سابقه‌‌ای داشت و چه‌طور پیش می‌رود، احساس می‌شد؛ برنامه‌ای که موضوعات مختلف در عرصه بین‌الملل را در مواقع لزوم، تبیین و حتی خبرنگار اعزام کند. ما طرح را به شبکه سه سیما ارائه دادیم و از آن استقبال شد.
وی درباره جایگاه مجریان در این برنامه عنوان کرد: بنیان برنامه بر این است که من به عنوان مجری یک برنامه 10دقیقه‌ای ارائه می‌دهم درباره پرونده‌ای که آن روز داریم. این برنامه ممکن است درباره فلسطین یا آخرین اخبار روز فرانسه باشد. موضوعات و تحولات مهم روز دنیا را مرور می‌کنیم و اینکه وضعیت کنونی چگونه است. اگر لازم باشد نگاه تاریخچه‌ای هم داریم و تلاشمان این است همراه با عکس و نقشه باشد.
مجری برنامه سیاست خارجی درباره نحوه تعامل مجری با مهمانان عنوان کرد: ویدئووال پشت سرمان دائماً فعال است و اطلاعات منتشر شده در رسانه‌های خارجی و محلی بسته به اتفاقی که در آن کشور افتاده استفاده می‌کنیم و بعد دو مهمان خارجی داریم که به‌صورت اسکایپی با آن‌ها در ارتباط هستیم.
عابدینی با اشاره به اینکه برنامه 40 دقیقه است و موضوعات برنامه بستگی به حوادث روز انتخاب می‌شوند و از این حیث جدول‌پخش ثابت نداریم، گفت: مبنای ما این بود که با متخصصان و کارشناسان حوزه‌های مختلف رایزنی کنیم. اینکه محقق و نویسنده ثابت داشته‌باشیم یا نه، بستگی به پرونده ما دارد. برای مثال اگر موضوع فلسطین باشد از کارشناسان حوزه فلسطین می‌خواهیم برای پلی‌بک‌هایی که می‌خواهیم پخش شود مطلب بنویسند. هسته اصلی برنامه ما سه نفره است و به فراخور موضوع هم ممکن است برای توضیح و تبیین موضوع و نوشتن پلی‌بک‌ها از افراد دیگری هم کمک بگیریم.
مجری برنامه سیاست خارجی در پاسخ به این سوال که آیا بهتر نیست روزهای پخش برنامه مشخص باشد اظهارکرد: از ابتدا قرار شده روزهای پخش ثابت نباشند و بنابه ضرورت موضوع، در طول هفته برنامه داشته‌باشیم. برای نمونه در موضوع فلسطین ما50 قسمت داشتیم، در جنگ اوکراین 10 برنامه، در باره افغانستان زمانی که طالبان به قدرت رسید 10 قسمت و در تظاهرات فرانسه سه قسمت برنامه روی آنتن بردیم.
وی افزود: به طور معمول هفته‌ای یک قسمت برنامه داریم، ولی اینکه چه روزی باشد بستگی به حوادث دارد. مهمانان برنامه ما مدام تحلیل‌های خارجی را رصد می‌کنند و وقتی که کارشناسی در باره موضوعی اظهار نظر متفاوت، جالب و خوبی داشته‌باشد سعی می‌کنیم راه ارتباط با او را پیدا کنیم